आले पिकासाठी ठिबक सिंचनाने पाणी, खत व्यवस्थापन

अनिल बिटले, अरुण देशमुख

आले पिकाच्या उत्तम वाढीसाठी पाण्याचा योग्य निचरा होणारी हलकी ते मध्यम जमीन आवश्यक असते. जमिनीचा सामू ५.५ ते ७.५ असावा. जमिनीतील सेंद्रिय कर्बाचे प्रमाण १ टक्क्याच्या वर असावे. पिकांची फेरपालट करून चांगल्या प्रकारे पूर्वमशागत करून भुसभुशीत केलेली जमीन आल्याच्या योग्य वाढीसाठी उपयुक्त असते. आल्याच्या उत्तम वाढीसाठी उष्ण, दमट आणि आर्द्रता असणारे हवामान योग्य असते. पक्वतेच्या कालावधीत थंड हवामान पोषक ठरते. आले उगवणीसाठी तापमान ३० ते ३५ अंश सेल्सिअस, भरपूर फुटवा होण्यासाठी २५ ते ३० अंश सेल्सिअस, कंद तयार होण्यासाठी २० ते २५ अंश सेल्सिअस आणि कंद वाढीसाठी १८ ते २० अंश सेल्सिअस तापमान योग्य असते.

१) पिकाच्या चांगल्या वाढीसाठी जमिनीची पूर्वमशागत करून ७५ ते ९० सेंमी. रुंद व ३० सेंमी उंचीचे वाफे तयार करावेत. दोन गादी वाफ्यांतील अंतर ४.५ ते ५ फूट ठेवावे. लागवडीपूर्वी बेसल डोस म्हणून गादी वाफ्यामध्ये प्रति एकरी चांगले कुजलेले शेणखत १२ ते १५ टन चांगले मिसळून घ्यावे. एकरी ३०० किलो सिंगल सुपर फॉस्फेट, ७५ किलो डीएपी, २५ किलो मॅग्नेशिअम सल्फेट, २० किलो सूक्ष्म अन्नद्रव्ये आणि ३०० किलो निंबोळी पेंड गादी वाफ्यात मिसळावी.

२) लागवडीसाठी माहीम, रिओ-दी-जानेरो, वरदा, व्ही एन आर, सुप्रभा, कालिकत, मारन आणि मेडक या जातींची निवड करावी. बेणे प्रक्रियेसाठी २ ग्रॅम कार्बेन्डाझिम आणि २ मिलि क्विनॉलफॉस प्रति लिटर पाण्यात मिसळून या द्रावणात आल्याचे बेणे २० मिनिटे चांगले बुडवावे.

३) लागवड १५ जूनपर्यंत पूर्ण करावी. लागवड जोड ओळ पद्धतीने करावी. दोन ओळींतील अंतर ४० ते ५० सेंमी आणि दोन जोड ओळींतील अंतर ४.५ ते ५ फूट ठेवावे. दोन बेण्यातील अंतर १५ ते २० सेंमी ठेवावे.

ठिबक सिंचनाचे नियोजन ः

आले पिकासाठी इनलाईन ठिबक पद्धती वापरावी. शेतात सर्व ठिकाणी सारख्या प्रमाणात पाणी व खते मिळण्यासाठी जमिनीच्या प्रकारानुसार ठिबक नळीतील अंतर, ड्रीपर मधील अंतर आणि ड्रीपरचा ताशी प्रवाह खालीलप्रमाणे असावा.

जमिनीचा प्रकार----हलकी- कमी खोलीची जमीन----मध्यम खोली ते जास्त खोलीची भारी जमीन

ठिबक नळीतील अंतर---४ ते ४.५ फूट---४.५ ते ५ फूट

ड्रीपरमधील अंतर---३० सेंमी---४० सेंमी

ड्रीपरचा ताशी प्रवाह---१ लिटर /तास---२ लिटर /तास

फायदे ः

१) पाणी, अन्नद्रव्ये कार्यक्षम मुळाच्या कक्षेत दिली गेल्याने त्यांचा पुरेपूर वापर होतो. पाण्यात ५० टक्के आणि खतात ३० टक्के बचत होते.

२) बेणे उगवण लवकर होते. वाढ जोमदार आणि एकसमान होते. वाढीच्या प्रत्येक अवस्थेवर नियंत्रण ठेवता येते.

३) जमीन कायमस्वरूपी वाफसा स्थितीत ठेवता येते.

४) हवे तेवढेच पाणी मुळांशी दिल्याने बुरशी, तण आणि कीड- रोगांचा प्रादुर्भाव फारच कमी होतो.

५) उत्पादनात ३५ ते ४० टक्क्यांपर्यंत वाढ होते.

पाणी व्यवस्थापन

पिकाच्या मुळांशी योग्य प्रमाणातच ओलावा असावा. हे पीक अति ओलाव्यास संवेदनशील आहे. प्रमाणापेक्षा जास्त ओलावा झाल्यास कंदकूज दिसते.

ठिबक सिंचनासाठी पाण्याची गरज ः

पाण्याची गरज (मिमी.) = बाष्पीभवन (मिमी./दिन) × पीक गुणांक

× बाष्प पात्र गुणांक

दर एकरी पाण्याची गरज = एकराचे क्षेत्रफळ (चौरस मीटर) × प्रति दिन पाण्याची गरज

उदा. बाष्पीभवन (मिमी./दिन) जर ५ मिमी. असेल आणि पीक गुणांक ०.५ व बाष्प पात्र गुणांक जर ०.८ धरला तर एकरी पाण्याची गरज (लिटर/दिन) = ५ x ०.५ × ०.८ × ४००० = ८००० लिटर.

ठिबक सिंचनासाठी पाण्याची गरज

महिना---पाण्याची गरज (मिमी. /दिन)---पाण्याची गरज (लिटर / एकर/दिन)

मे (लागवड)---२.१---८,४००

जून---३.०---१२,०००

जुलै---३.८५---१५,४००

ऑगस्ट---४.५६---१८,२४०

सप्टेंबर---५.५---२२,०००

ऑक्टोबर---५.५---२२,०००

नोव्हेंबर---५.०---२०,०००

डिसेंबर---४.३२१---७,२८०

जानेवारी---३.८४---१५,३६०

फेब्रुवारी---३.६४---१४,५६०

टीप ः आपल्या विभागातील तापमान आणि बाष्पीभवनानुसार पाण्याची गरज बदलते.

आले पिकासाठी खत व्यवस्थापन

लागवडीनंतरचे दिवस --- खत प्रकार ---प्रमाण किलो (प्रति दिन प्रति एकर)---एकूण

३० ते ६० ---युरिया ---१.२५---३७.५

१२:६१:०० ---१.२५---३७.५

पांढरे म्युरेट ऑफ पोटॅश ---०.७५---२२.५

६१ ते १००---अमोनिअम सल्फेट ---२---८०

१२:६१:०० ---१---४०

पांढरे म्युरेट ऑफ पोटॅश ---१.२५---५०

१०१ ते १४० ---युरिया ---१.५---६०

पांढरे म्युरेट ऑफ पोटॅश---१.५---६०

फोस्फोरिक आम्ल ---०.७५---३०

१४१ ते २०० ---युरिया ---१---६०

पांढरे म्युरेट ऑफ पोटॅश---१.२५---७५

टीप :

१) मॅग्नेशिअम सल्फेट २.४ किलो प्रति एकरी आठवड्यातून एक वेळा द्यावे.

२) कॅल्शिअम नायट्रेट ४ किलो प्रति एकरी आठवड्यातून एक वेळा १३० दिवसांपासून द्यावे.

७५ दिवसांनी भरणीच्या वेळी द्यावयाची खते (प्रति एकर)

खताचा प्रकार---खते (किलो / एकर)

डीएपी---५०

अमोनिअम सल्फेट ---५०

एसओपी ---५०

सूक्ष्म अन्नद्रव्ये ---१०

निंबोळी पेंड ---२००

संपर्क ः अरुण देशमुख, ९५४५४५६९०२ (प्रमुख, कृषी विद्या विभाग, नेटाफिम इरिगेशन इंडिया प्रा. लि. पुणे)