मूग, उडदावरील कीड व रोगनियंत्रण

डॉ. नंदकुमार कुटे, डॉ.चांगदेव वायळ

मावा :

- प्रौढ व पिले पानातून रस शोषण करतात, त्यामुळे झाडाचा जोम कमी होतो.

-कीड शरीरातून चिकट गोड पदार्थ बाहेर टाकते. यावर काळ्या बुरशीची वाढ होऊन प्रकाश संश्‍लेषण क्रियेत बाधा येते.

तुडतुडे :

- पिले, प्रौढ पानांच्या खालच्या बाजूला राहून पानातील रस शोषण करतात.

- प्रादुर्भाव जास्त झाल्यास रोपांची वाढ खुंटते. कळ्या, फुले व शेंगाची संख्या कमी होऊन उत्पादनात घट येते.

पांढरी माशी :

- पिले व प्रौढ पानातील रस शोषून घेतात. कीड आपल्या शरीरातून चिकट गोड पदार्थ बाहेर टाकते. यावर काळ्या बुरशीची वाढ होऊन प्रकाश संश्लेषण क्रियेत बाधा येते.

-मुगामध्ये यलो मोझॅक व्हायरस रोगाचा प्रसार पांढऱ्या माशीद्वारे होतो. यामुळे पाने पिवळी पडून वाळतात.

एकात्मिक व्यवस्थापन :

- माती परीक्षणावर आधारित खत मात्रेचा वापर करावा. नत्र खतांचा संतुलित वापर करावा.

- पांढरी माशी, मावा आणि तुडतुडे या किडींसाठी पिवळा सापळा आणि फुलकिडींच्या व्यवस्थापनासाठी निळ्या चिकट सापळ्याचा वापर करावा. एकरी २० सापळे वापरावेत.

- निंबोळीवर आधारित कीडनाशक ॲझाडिरेक्टीन (१०,००० पीपीएम) १ मिलि प्रति लिटर पाणी.(ॲग्रेस्को शिफारस)

रोगनियंत्रण ः

पाने आकसणे (लिफ क्रिंकल) :

- हा विषाणूजन्य रोग असून याचा प्रसार तुडतुडे किडीमुळे होतो.

- कोवळी पाने जास्त प्रमाणात आकसतात.

- वाढ खुंटून फांद्यांची संख्या देखील कमी होते. अशा फांद्यांना फुले व शेंगा लागत नाहीत.

नियंत्रण :

- रोगट झाडे उपटून त्यांचा नाश करावा.

- निंबोळीवर आधारित कीडनाशक ॲझाडिरेक्टीन (१०,००० पीपीएम) १ मिलि प्रति लिटर पाणी.

पिवळा विषाणू :

- हा विषाणूजन्य रोग असून, या रोगाचा प्रसार पांढऱ्या माशीमुळे होतो.

- झाडाची वाढ खुंटते. पानांवर पिवळसर हिरव्या रंगाचे लहान व गोलाकार ठिपके पडतात.

नियंत्रण :

-विषाणूजन्य झाडे उपटून त्यांचा नाश करावा.

- रोगवाहक पांढऱ्या माशीच्या नियंत्रणासाठी निंबोळीवर आधारित कीडनाशक ॲझाडिरेक्टीन (१०,००० पीपीएम) १ मिलि प्रति लिटर पाणी. (ॲग्रेस्को शिफारस)

- प्रादुर्भाव जास्त झाल्यास दुसरी फवारणी १० ते १२ दिवसांच्या अंतराने करावी.

संपर्क :

डॉ. नंदकुमार कुटे : ७५८८५१३३९८

डॉ. चांगदेव वायळ : ९९७५५४१९६७

(कडधान्य सुधार प्रकल्प, महात्मा फुले कृषी विद्यापीठ, राहुरी)