मिरचीसाठी ठिबक सिंचन, खत व्यवस्थापन

किरण कोल्हे, अरुण देशमुख

मिरची पिकासाठी माती परीक्षण अहवालानुसार कोणती अन्नद्रव्ये, किती प्रमाणात उपलब्ध आहेत आणि जमिनीचा सामू किती आहे यानुसार खताचे नियोजन करावे. पीक वाढीच्या अवस्थेनुसार खताची मात्रा द्यावी.
मिरची पिकाचे (Chili Crop) योग्य पाणी आणि खत व्यवस्थापनासाठी ठिबक सिंचन (Drip irrigation) प्रणालीचा वापर फायदेशीर ठरतो. खते आणि पाणी पिकाच्या कार्यक्षम मुळांच्या कक्षेत दिली जातात. त्याचा उत्पादन वाढीस फायदा होतो.

लागवड पद्धत : Cultivation method:
एक ओळ पद्धत : दोन ओळींमधील अंतर ४.५ फूट × दोन रोपांतील अंतर ३० सेंमी.
जोड ओळ पद्धत : दोन जोड ओळींमधील अंतर ५ फूट × दोन रोपांमधील अंतर ४० सेंमी.

ठिबक सिंचन निवड : (Drip Irrigation Selection:)
जमिनीच्या प्रकारानुसार ठिबक प्रणालीची निवड करावी.
जमिनीचा प्रकार (Land Type)_ भारी जमीन - मध्यम जमीन - हलकी जमीन
ठिबक नळीतील अंतर - ५ फूट - ४.५ फूट - ४ ते ४.५ फूट
ड्रीपरमधील अंतर - ४० सेंमी - ३० सेंमी - ३० सेंमी
ड्रीपरचा प्रवाह - २ लि / तास - २ लि / तास - १ ते १.६ लि / तास

पाणी व्यवस्थापन : (Water management:)
मिरची पिकाच्या मुळांची रचना सोटमूळ पद्धतीची आहे. सोटमूळ जमिनीत खोलवर वाढत असले तरी कार्यक्षम मुळांची कक्षा १ फूट खोलीपर्यंत जास्तीत जास्त असते. तसेच ७० टक्के अन्न आणि पाण्याचे शोषण या १ फूट कक्षेतील मुळांकडून केले जाते, त्यामुळे कमी प्रवाह आणि कमी अंतरावरील ड्रीपर असणारी ठिबक यंत्रणा निवडल्यास ओलिताची खोली नियंत्रित करता येते, खत आणि पाणी जास्तीत जास्त कार्यक्षम मुळांना देता येते.

ठिबक सिंचनाने पाणी व्यवस्थापन

खत व्यवस्थापन : (Fertilizer management:)
पिकाच्या योग्य वाढीसाठी विद्राव्य खते ठिबक सिंचनाच्या माध्यमातून मुळाजवळ देणे फायदेशीर ठरते. तसेच यामुळे खताचा (Fertilizers) निचरा होऊन वाया जात नाहीत.जमिनीमध्ये हवा, अन्न आणि पाणी यांचा योग्य समतोल राखला जातो. जमीन कायमस्वरूपी वाफसा अवस्थेत राहते.
खते ग्रहण करण्याच्या क्षमतेत वाढ होते. योग्य खते, योग्य वेळी दिली जातात. कमी पीपीएम पातळीची खते जास्त परिणामकारक असतात. त्यांचे जास्त प्रमाणात ग्रहण केले जाते. पिकाच्या योग्य वाढीसाठी १८ अन्नद्रव्यांची गरज असते. पीकवाढीच्या अवस्थेनुसार कमी जास्त प्रमाणात प्रत्येक अन्नद्रव्ये योग्य वेळी द्यावीत.
मुख्य अन्नद्रव्य : नत्र, स्फुरद, पालाश (Nitrogen, Phosphorus, Potash)
दुय्यम अन्नद्रव्य : कॅल्शिअम, मॅग्नेशिअम, सल्फर
सूक्ष्म अन्नद्रव्य : झिंक, बोरॉन, कॉपर, फेरस, मॅंगेनीज, मॉलिब्डेनम, क्लोरिन, सिलिकॉन, निकेल.
माती परीक्षण अहवालानुसार कोणती अन्नद्रव्ये, किती प्रमाणात उपलब्ध आहेत आणि जमिनीचा (land) सामू किती आहे यानुसार खताचे नियोजन (Fertilizers) करावे. पीकवाढीच्या अवस्थेनुसार खताची मात्रा द्यावी.खताचे (Fertilizer) एकसमान वितरण होण्यासाठी व्हेंच्युरीचा वापर करावा. खतांची विद्राव्यता तपासावी.

ठिबक सिंचनाद्वारे मिरचीसाठी खत व्यवस्थापन (प्रति एकर)

टीप : तज्ज्ञांच्या सल्ल्याने कॅल्शिअम नायट्रेट फूल अवस्थेपासून तोडणीपर्यंत ७ किलो प्रति एकर दर पंधरवड्याने द्यावे. बोरॉन २५० ग्रॅम प्रति एकर प्रति महिना द्यावे.

संपर्क : अरुण देशमुख, ९५४५४५६९०२
(प्रमुख, कृषी विद्या विभाग, नेटाफिम इरिगेशन इंडिया प्रा. लि., पुणे)