Small Land Holders : राज्यात वाढला अत्यल्प भूधारकांचा टक्‍का

Nagpur News : एकत्रित कुटुंब पद्धतीऐवजी विभक्‍त पद्धतीमुळे जमिनीचेही विभाजन होत आहे. त्यामुळे राज्यात अल्प तसेच अत्यल्प भूधारक शेतकऱ्यांची संख्या वाढली आहे. राज्याच्या २०२३ या वर्षातील आर्थिक पाहणी अहवालानुसार अशा शेतकऱ्यांची संख्या ७९.५ टक्क्यांवर पोहोचली आहे. परिणामी, सामाजिक स्वास्थ्य बिघडण्याची भीती व्यक्‍त केली जात आहे.

पहिली कृषिगणना १९७०-७१ मध्ये, तर दहावी २०१५-१६ मध्ये झाली. अकरावी कृषी गणना २८ जुलै २०२२ रोजी सुरू करण्यात आली. त्यानुसार १९७०-७१ मध्ये ०.५० कोटी असलेल्या वहिती खातेदारांच्या संख्येत वाढ होऊन ती २०१५-१६ मध्ये १.५३ कोटी झाली. खातेदारांच्या संख्येत वाढ झाली असताना वहिती क्षेत्रात मात्र १९७०-७१ च्या तुलनेत २०१५-१६ मध्ये घट नोंदविली गेली.

२.१२ वरून हे क्षेत्र २.०५ कोटी हेक्‍टरवर आले. वहिती खात्याच्या सरासरी क्षेत्रातही पूर्वीच्या ४.२८ हेक्‍टरवरून घट होत ते १.३४ हेक्‍टर झाले. त्यापुढील टप्प्यात दरडोई जमीनधारणाही कमी होत गेल्याचे निरीक्षण नोंदविण्यात आले आहे. राज्याची सरासरी दरडोई जमीनधारणा ही केवळ १.३४ हेक्‍टर इतकी अत्यल्प आहे. या अल्पजमीनधारणेतून अपेक्षित उत्पादकता होत नाही. त्यातूनच उत्पन्न हाताशी लागत नसल्याने जमीन विकण्याची वेळे येते आणि पुढे असे शेतकरी भूमिहीन मजूर होतात, असे माजी कुलगुरू डॉ. शरद निंबाळकर यांनी सांगितले.

प्रकार...अशी आहे खातेदारांची संख्या--वहिती क्षेत्र (हेक्‍टरमध्ये)--टक्‍केवारी

अत्यल्प (१ हेक्टर)---७८ लाख १६ हजार--३४ लाख ४९ हजार-- ४५

अल्प (१ ते २ हेक्‍टर)--४३ लाख ३९ हजार--५७ लाख ७१ हजार--

निम-मध्यम (२ ते ४ हे.)--२३ लाख २७ हजार--६० लाख २९ हजार--२९

मध्यम (४ ते १० हे.)--७ लाख ३४ हजार--४० लाख ९९ हजार--२०

(१० व त्यापेक्षा अधिक हेक्‍टर)--६८ हजार--११ लाख ६२ हजार--६

एकूण खातेदार : २०५ लाख १० हजार

अल्प व अत्यल्प (२ हेक्‍टर) पर्यंत वहिती खातेदारांच्या वहिती क्षेत्राचे प्रमाण एकूण क्षेत्राच्या ४५ टक्‍के आहे. अल्प व अत्यल्प खातेदारांची संख्या एकूण वहिती खातेदारांच्या ७९.५ टक्‍के होते.