Wildlife Conflict : मानव-वन्यजीव संघर्ष वाढला

Wardha News : तालुक्यात वाघिणींसह अनेक वन्यजीवांचा वावर वाढल्यामुळे मानव-वन्यजीव संघर्ष वाढत आहे. शेतकऱ्यांमध्ये भीतीचे वातावरण निर्माण झाले आहे. तालुक्यात ८ हजार ९९१ हेक्टर वनक्षेत्र असून, यामध्ये दोन वाघ, तीन शावक, पाच ते सहा बिबट, अस्वल, रानगव्हे, रानडुक्कर, हरिण, रान कुत्रे आणि इतर वन्यजीवांचा वावर आहे.

गत वर्षभरात वन्यप्राण्यांच्या हल्ल्यात १६ व्यक्ती गंभीर जखमी झाल्या, तर ८१ पाळीव प्राण्यांवर हल्ले झाले, त्यात २२ पाळीव जनावरे मृत्युमुखी पडली. शेत पिकांच्या नुकसानीच्या ४१२ प्रकरणांमध्ये नुकसानभरपाई मिळाली असली तरी शेतकऱ्यांना ती योग्य आणि पुरेशी वाटत नाही. वनविभागाने ३४ लाख १५ हजार २१६ रुपये नुकसानभरपाई दिली आहे, पण मानव-वन्यजीव संघर्षावर कायमस्वरूपी उपाययोजना न करता केवळ तात्पुरती भरपाई करणे समस्या सोडवते का, यावर प्रश्‍नचिन्ह आहे.

वन्यजीवांचे सतत येणे-जाणे

समुद्रपूर तालुक्याला लागूनच ताडोबा व्याघ्र प्रकल्प हाकेच्या अंतरावर आहे, तर बोर अभयारण्य आणि उमरेडचे कऱ्हांडचा व्याघ्र प्रकल्प तालुक्याच्या नजीक आहे. या जंगलांतून मोठ्या प्रमाणावर वन्यजीवांचे येणे-जाणे असते, ज्यामुळे परिसरातील वन्यजीवांचा वावर अधिक वाढलेला आहे. वाघीण आणि तिच्या चार शावकांसह त्या भागात वास्तव्यास आहे. शावकाच्या अपघातात मृत्यू झाल्यामुळे वाघिणीचे वास्तव्य त्या भागात कायम झाले आहे. त्यामुळे धोंडगाव शिवारातील २५ गावातील नागरिक दहशतीत आहेत.

तालुक्यात निलगाय, रानडुक्कर आणि माकडांचे कळप मोठ्या प्रमाणात आहेत. या वन्यजीवांच्या कळपांचा शेतीपिकांवर मोठा परिणाम होतो. माकडेही पिकांसोबतच गावातील घरांमध्ये घुसून मोठा हैदोस घालतात. त्यांच्या वाढत्या संख्येमुळे नुसते पिकांचेच नुकसान होत नाही, तर ते घरांची दारे, खिडक्या आणि इतर वस्तू देखील नष्ट करतात.

जागतिक सुरक्षा, प्रशिक्षण

शेतकऱ्यांना आणि स्थानिक नागरिकांना वन्यजीवांच्या वावराच्या बाबतीत जागरूकता देणे आणि योग्य प्रशिक्षण देणे महत्त्वाचे आहे. त्यासाठी वनविभागाने शेतकऱ्यांसाठी कार्यशाळा आयोजित कराव्यात.

वैयक्तिक सुरक्षा उपाय

माकडे, निलगाय, रानडुक्कर यांसारख्या वन्यजीवांच्या संख्या नियंत्रित करण्यासाठी वन्यजीव संरक्षण यंत्रणांचे पाऊल उचलले पाहिजे. विशेषतः माकडांचे कळप पिकांना नुकसान पोहोचवतात, त्यावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी उपाययोजना केली जावी.