झेंडू- टोमॅटो- दोडका पीक पद्धतीतून समृद्धी

निमज (ता. संगमनेर, जि. नगर) येथील तुकाराम गुंजाळ यांच्या एकत्रित परिवाराने १२ एकरांत झेंडू- टोमॅटो- दोडका या बारमाही पीकपद्धतीतून शेती व कौटुंबिक समृद्धी मिळवली आहे. शेतीला प्रयोगशाळा समजून नव्या तंत्रांचा कुशलतेने वापर करताना बाजारपेठांचाही चांगला अभ्यास करून शेती प्रगल्भ केली आहे.   नगर जिल्ह्यातील संगमनेर, अकोले तालुक्यातील शेतकरी अलीकडील काळात व्यावसायिक शेतीत कुशल झाला आहे. दोन्ही तालुके आता टोमॅटोचे हब झाले आहेत. निमज (ता. संगमनेर) येथे गोपीनाथ, उत्तमराव, तुकाराम व देवराव या चार गुंजाळ भावांचा एकत्रित परिवार आहे. त्यात एकूण २५ सदस्य आहेत. उत्तमराव पोलिस खात्यातून सेवानिवृत्त झाले आहेत. गोपीनाथ नोकरी करतात. तर देवराम व तुकाराम पूर्णवेळ शेती करतात. परिवारातील संदीप, राजेंद्र, दीपक, किरण या नव्या पिढीने शेतीची संपूर्ण जबाबदारी सांभाळली आहे. स्मार्ट पीकपद्धती

उत्पादन व विक्री व्यवस्था झेंडूचे एकरी १० ते १२ टनांपर्यंत उत्पादन मिळते. श्रावण व गणपती काळात फुले येत असल्याने किलोला २५ रुपयांच्या दरम्यान दर मिळतो. टोमॅटो एकरी ४० टनांच्या पुढे उत्पादन मिळते. दोडक्यास किलोला किमान ३० रुपये व कमाल ६० रुपयांपुढे दर मिळाला आहे. राज्यभरात कोणत्या भागात किती लागवड आहे, कोणत्या मार्केटमध्ये बाजार कसा राहील याची माहिती तुकाराम घेतात. तोडणी सुरू झाल्यानंतर ज्या बाजारात दर चांगला आहे तेथे माल पाठवतात. टोमॅटो संगमनेर, सुरत, नारायणगाव, मुंबई, दादरला पाठवतात. झेंडूला गुजरातेतील भावनगर, सुरत येथे अधिक दर मिळतो. दोडका सुरतला सर्वाधिक पाठवतात. अलीकडे चाकण, संगमनेर. अकोले येथे विक्री करतात. मागील वर्षीपासून गुंजाळ यांनाही कोरोना संकटाचा फटका सहन करावा लागला. दोन वर्षांपूर्वी टोमॅटोला जिथे ६० रुपये प्रति किलो दर मिळाला होता, त्याची यंदा तीस ते पस्तीस रुपये दराने विक्री करावी लागली. शेतीची वैशिष्ट्ये

शेतकऱ्यांच्या भेटी गुंजाळ यांच्या शेतीला विविध भागांतील शेतकरी, विद्यार्थी व अभ्यासक भेटी देतात. चहा, नाश्‍ता, जेवण व प्रसंगी राहण्याची सोयही गुंजाळ परिवार करतो. यापूर्वी महसूलमंत्री बाळासाहेब थोरात, आमदार सुधीर तांबे, पाशा पटेल, इंद्रजित थोरात, उपविभागीय कृषी अधिकारी सुधाकर बोराळे, यांच्या देश- परदेशातील अधिकाऱ्यांनी भेटी दिल्या आहेत. गेल्या वर्षीपासून कोरोना संकटामुळे भेटी थांबल्या आहेत. तुकाराम ‘सोशल मीडिया’द्वारेही मार्गदर्शन करतात.

प्रतिक्रिया  आपले मन पॉझिटिव्ह ठेवून शेती केली पाहिजे. शेती परवडत नाही हा नकारात्मक विचार मनात येऊन उपयोगाचे नाही. हवामान, बाजारपेठांचा अभ्यास व उत्पादन खर्चात बचत होईल असे नियोजन करूनच पीक निवड हवी. -तुकाराम गुंजाळ, ७०३८०३३०००