शेतीला दिली डेअरी व्यवसायाची जोड

केवळ शेतीतून उत्कर्षाचे दिवस आता मागे पडत असल्याचे ओळखत पुसद (जि. यवतमाळ) येथील देशमुख कुटुंबीयांनी डेअरी व्यवसायात उडी घेतली. परिसरातील शेतकऱ्यांकडून दूध घेत दुग्धजन्य प्रक्रिया पदार्थांच्या निर्मिती व विक्री ‘सई’ या ब्रॅण्डखाली करत आहेत. वैभवचे शिक्षण, नोकरीतील अनुभव याचा व्यवसायामध्ये चांगलाच फायदा होत आहे. 

पुसदच्या मोतीनगर भागात राहणारे संतोषराव देशमुख यांची कोंढई शिवारात ३५ एकर शेती. मात्र, पूर्वी सिंचनाची समस्या असल्यामुळे वणी धरणाच्या बॅक वॉटरपासून शेतापर्यंत संतोष देशमुख यांनी पाच किलोमीटर पाइपलाइन टाकली. संपूर्ण शिवार ओलीताखाली आल्याने ऊस, हळद यासारखी व्यावसायिक पिके घेणे शक्य झाले. डेअरी व्यवसायात रोवले पाय शेतीला पूरक व्यवसायाची जोड देण्याच्या उद्देशाने विविध उद्योगाची चाचपणी केली. त्यातून दुग्ध व्यवसायावर कुटुंबीयांचे एकमत झाल्यानंतर प्रथम एक गाय, त्यानंतर दोन म्हशी यासह सुरवात केली. संतोष देशमुख यांचा मुलगा वैभव याने उद्गीर येथील कॉलेज ऑफ डेअरी टेक्नॉलॉजी मधून बी. टेक पदवी घेतली आहे. डेअरी व्यवसायात पाय रोवण्याचे ठरवल्यामुळे त्या क्षेत्रातील अनुभव घेण्यासाठी वैभवने श्रीरामपूर (नगर) येथील मोठ्या डेअरीमध्ये काही महिने नोकरी केली. तिथे त्याला दुग्धजन्य पदार्थ निर्मितीतील अनेक बारकावे, तांत्रिक माहिती मिळाली. त्याचा फायदा आता आता व्यवसायातील दैनंदिन व्यवस्थापनात होत असल्याचे असे वैभवने सांगितले. असा झाली प्रक्रियेला सुरवात डेअरीतील नोकरी सोडून गावी परतल्यानंतर वैभवने सुरवातीला घरातील वीस लिटर दुधावर प्रक्रिया करण्यास सुरवात केली. प्रायोगिक तत्त्वावर उत्पादित पदार्थांची विक्री परिसरात सुरू केली. त्यांच्याकडून दर्जा चांगला असल्याबद्दल प्रतिक्रिया मिळू लागल्या. त्यातून हुरुप वाढला. मग व्यवसायात वाढ करण्याचा निर्णय घेतल्याचे वैभवने सांगितले.

परिसरातील शेतकऱ्यांचाही फायदा 

कंपनीची नोंदणी, सई ब्रॅण्डने विक्री दूध व दुग्धजन्य पदार्थाच्या व्यवसायाकडे वळणाऱ्या वैभवने आपल्या उद्योगाला वडिलांचे नाव दिले आहे. ‘संतोष अ‍ॅग्रो इंडस्ट्री’ नावाने कंपनी नोंदणी केली असून, कंपनीअंतर्गत ‘सई’ हा ब्रॅण्ड नोंदवलेला आहे. या ब्रॅण्डखाली पनीर, दही, खवा, तूप, लस्सी, श्रीखंड, आम्रखंड, ताक असे दुग्धजन्य पदार्थांची निर्मिती व विक्री केली जाते. प्रति दिन १०० किलो दह्याची विक्री होते. लग्नसराईत तुपाला अधिक मागणी राहते. सद्यःस्थितीत १०० ते १५० किलोपेक्षा अधिक तूप आठवड्याला विकले जाते. तर प्रति महिना पनीर एक टनापर्यंत विकले जात आहे.   स्वच्छ दूध उत्पादनासाठी शेतकऱ्यांना प्रशिक्षण  दूध हा खाद्यपदार्थ आहे. आपल्याकडे स्वच्छ दूध उपलब्धतेची मोठी समस्या आहे. यावर मात करण्यासाठी दुधाचा रतीब घालणाऱ्या शेतकऱ्यांचा गोठा व परिसर आणि दुधाळ जनावरे ही स्वच्छ असणे गरजेचे आहे. याकरिता वैभवने आपल्या ज्ञानाचा उपयोग केला. प्रत्येक शेतकऱ्याकडे स्वतः जाऊन स्वच्छ दुधाचे महत्त्व, गरज या संदर्भात मार्गदर्शन केले. परिणामी शेतकऱ्यांमध्येही तंत्रशुद्ध दुग्धोत्पादनाविषयीचा आत्मविश्‍वास वाढीस लागला. संकलित होणाऱ्या दुधाचा दर्जाही सुधारण्यास मदत झाली. 

दर्जा टिकवण्यासाठी  करावी लागते अधिक मेहनत

असे आहेत दर आणि पॅकिंग

  वैभव देशमुख, ८८०५०१२३०३