Kesar Mango : हापूस आंब्याची कसर केसर भरुन काढणार

Mango Season : यावर्षी हापूस आंब्याचे मोठ्या प्रमाणात उत्पादन घटले आहे. बाजारात आवक खूपच कमी आहे. अक्षय्य तृतीयेनंतरही हापूसचे दर वधारून आहेत. त्यामुळे सर्वसामान्य नागरिकांना हापूसचा म्हणावा तसा आस्वाद आत्तापर्यंत तरी घेता आला नाही. ही कसर हापूसनंतर येणारा केसर (Kesar mango) भरून काढेल, अशी आशा होती.

परंतु ही आशाही मावळताना दिसते. यावर्षीचे सुरुवातीपासूनचे प्रतिकूल हवामान हापूस पाठोपाठ केसरच्याही मुळावर उठले आहे. सर्वसाधारणपणे केसरला १५ डिसेंबर ते १५ जानेवारी दरम्यान मोहर येतो. हा आंबा १५ मे च्या दरम्यान बाजारात येतो.

त्याचवेळी गुजरातचा केसरही बाजारात दाखल होतो. शिवाय पुढे पाऊस सुरू झाला की बहुतांश जण आंबा खाणे पसंत करीत नाहीत. याचा दराच्या बाबतीत केसरला मोठा फटका बसत आला आहे.

३० ते ३५ रुपये प्रतिकिलोच्या वर केसरला दर मिळत नव्हता. त्यामुळे केसरला लवकर मोहर येण्यासाठी राज्यातील अनेक शेतकरी कल्टारचा वापर करीत आहेत. कल्टारच्या वापरानंतर नोव्हेंबरमध्ये केसरला मोहर येतोय.

हा केसर आंबा मार्चमध्येच काढणीला सुरुवात होऊन प्रतिकिलो १५० ते २५० रुपयांपर्यंत दर मिळतोय. एप्रिलमध्ये भरपूर आंबा निघून तो १५ मे पर्यंत संपला तर केसरला सरासरी १०० रुपये प्रतिकिलो दर मिळतो. यावर्षी मात्र निसर्गाने यात चांगलाच खोडा घातला आहे.

मागचा पावसाळा जवळपास महिनाभर लांबला. परंतु त्याचा केसरच्या मोहर प्रक्रियेवर फारसा परिणाम झाला नाही. परंतु नोव्हेंबरमध्ये सुरू होणारी थंडी बहुतांश ठिकाणी गायब होती. त्यामुळे केसरला मोहर कमी आला. त्यात मोहर धरून फळधारणा होताना काही भागात वादळी पाऊस झाला.

त्यामुळे मोहर तसेच छोटी फळे गळून पडली. महत्त्वाचे म्हणजे यावर्षी नोव्हेंबर ते फेब्रुवारीपर्यंत असा थोडा थोडा केसरला मोहर येत गेला. त्यात प्रत्येक टप्प्यावर प्रतिकूल हवामान परिस्थितीने नुकसान होत गेले. फळमाशीचा प्रादुर्भावही यावर्षी केसर आंब्यावर वाढलेला दिसतो.

आत्ताही केसरची काढणी सुरू असताना राज्यात (खासकरून मराठवाड्यात) गारपीट, वादळी पाऊस सुरू आहे. यातही केसरचे नुकसान वाढत आहे. यावर्षी ३० टक्केहून अधिक केसर आंबा उत्पादनात घट होण्याची शक्यता वर्तविली आहे. त्यामुळे केसरची बाजारात आवक कमी राहून दर वधारलेलेच राहणार आहेत.

कोकणेतर भागात हापूसऐवजी केसरला पोषक वातावरण आहे. त्यामुळे मराठवाडा, विदर्भात केसरच्या बागा वाढत आहेत. केसरचे क्षेत्र वाढताना यात अधिक आणि दर्जेदार आंबा उत्पादनासाठी तंत्रज्ञान वापरही वाढतोय. त्यामुळे नवीन बहुतांश बागा ह्या सघन पद्धतीनेच लावल्या जात आहेत.

अन्नद्रव्य, पाणी आणि कीड-रोगांचे उत्तम व्यवस्थापन उत्पादकांकडून केले जातेय. अशावेळी नोव्हेंबर ते मे या मोहर ते फळ काढणीपर्यंतच्या काळात सातत्याने बदलत असलेल्या वातावरणात उत्पादकांना योग्य तांत्रिक मार्गदर्शन झाले पाहिजेत.

काढणीपश्चात सेवासुविधांतही केसर खूपच मागे आहे. हापूसप्रमाणेच राज्यातील मोठ्या शहरांमधून केसर आंबा विक्री महोत्सवाचे आयोजन पणन विभागाकडून झाले पाहिजेत. याद्वारे उत्पादक ते ग्राहक अशी साखळी मजबूत होण्यास हातभार लागेल.

निर्यातीच्या बाबतीतही केसर थोडा दुर्लक्षितच म्हणावा लागेल. आखाती देशांबरोबर युरोपियन देश, अमेरिका तसेच आपल्या शेजारील राष्ट्रांतही केसरची निर्यात वाढायला हवी. याकरिता उत्पादक, कृषी-पणन विभाग, अपेडा तसेच केंद्र-राज्य शासनाने प्रयत्न वाढवायला हवेत.

केसर आंबा उत्पादक गट-समूह यांनी देखील आपली निर्यात कशी वाढेल, हे पाहायला हवे. कॅनिंगसाठी हापूस बऱ्यापैकी जातो, येथेही केसरची पिछाडी दिसून येते. केसरवरील प्रक्रिया उद्योगही वाढायला हवेत. असे झाले तर केसरची गोडी वाढेल.