दुधाळ जनावरांसाठी कॅल्शियमचे महत्त्व

गाय म्हैस विल्यानंतर त्यांच्या शरीरात कॅल्शियमची उणीव निर्माण होते. गर्भाची वाढ होत असताना जनावरांच्या शरीरातील कॅल्शियम वापरले जाते, विल्यानंतर चिक दूध निर्माण करण्यासाठी कॅल्शियम मोठ्या प्रमाणात दूध उत्पादनासाठी वापरले जाते. त्यामुळे विल्यानंतर झालेली शरीराची झीज भरून काढण्यासाठी संतुलित आहार देणे गरजेचे असते.

कॅल्शियमची गरज दुधाळ जनावरांमध्ये अधिक असते कारण गायी - म्हशी विल्यानंतर ४८ तासांच्या आत अचानक वाढलेल्या कॅल्शियमच्या (Calcium) गरजेमुळे शरीरातील कॅल्शियमचे प्रमाण कमी होते आणि १ ते २ दिवसात जनावरांमध्ये आजाराची लक्षणे दिसू शकतात.

चिक (Cholostrum) दुधामधून ०.२६% आणि दुधामधून ०.१२% इतक्या प्रमाणात कॅल्शियमचा प्रवाह होत असतो.  कॅल्शियम दूधनिर्मितीमध्ये एक महत्वाचे मुख्य खनिज (Mineral) आहे.  एक लिटर दूध तयार करण्यासाठी साधारणत: २ ग्रॅम कॅल्शियमची आवश्यकता असते. सर्व साधारणपणे १० किलो चीक देणाऱ्या गायीच्या शरिरातून जवळपास २३ ग्रॅम कॅल्शियम चिकामध्ये स्रावले जाते. जे एकूण रक्तात असणाऱ्या कॅल्शियमच्या ९ पट अधिक असते. परिणामी रक्तातील कॅल्शियम कमी होते आणि जनावरे दुग्धज्वर (Milk fever) या सारख्या आजारास बळी पडतात. ही कॅल्शियमची होणारी घट भरून काढण्यासाठी जनावरांना आहारात कॅल्शियम देणे अत्यंत गरजेचे आहे.