Crossbreed Technology: दूध उत्पादनात वाढ होण्यासाठी शेतकरी संकरित गायांना पसंती देतात. विदेशी आणि स्थानिक गायींच्या संतुलित संकरणातून मिळणारी संकरित पिढी अधिक उत्पादनक्षम व टिकाऊ ठरते. संकरित गायांचे योग्य पैदास धोरण जाणून घेतल्यास शेतकऱ्यांना दूध उत्पादन वाढवता येते आणि पशुधनाची गुणवत्ता सुधारता येते. .संकरित गाय म्हणजे काय?संकरित गाय म्हणजे आठवड्यांच्या किंवा शतकांच्या नोंदणी नसलेल्या स्थानिक म्हणजेच गावठी गायी आणि विदेशी वळू जसे की Holstein Friesian (HF), Jersey वगैरे यांचे कृत्रिम रेतनाद्वारे संकरण करून घेतलेली गाय म्हणजे संकरित गाय. यात एक बाजू विदेशी वळूचा रक्त आणि दुसरी बाजू स्थानिक गायींचा असतो..Crossbreed Cow : संकरित गाईंचे आरोग्य सांभाळा....का करावे संकरित गाय?देशी आणि गावठी गायींचे दुध उत्पादन साधारण कमी असते. परंतु संकरित गायातून दुधाचे उत्पादन वाढण्याची शक्यता वाढते. भारतात देशी गाय प्रतिदिन साधारण २.४-३.७३ लिटर दुध देतात. तर संकरित गायांची सरासरी प्रतिदिन दूध देण्याची क्षमता सुमारे ७.६१ लिटर आहे. गावठी गायींच्या तुलनेत संकरित गाय दूध देण्याच्या बाबतीत जास्त उत्पादनक्षम ठरू शकतात, त्यामुळे शेतकरी किंवा दुग्ध व्यवसायाला फायदा मिळू शकतो..दूध वाढीसाठीचे अडथळेसंकरित गायांचे आरोग्य, गोठा, आहार, व्यवस्थापन चांगले नसेल तर दुध उत्पादन कमी होऊ शकते. विशेषतः उन्हाळ्यात तापमान वाढले की दूध कमी होण्याची शक्यता असते. संकरित गायांना गोठ्यात मोकळी हवा, थंडावा, सावली, पुरेसा चारा, स्वच्छ पाणी आणि वेळोवेळी आरोग्य तपासणी व लसीकरण आवश्यक आहे..पैदास धोरण कसे असावे?संकरित गाय बनवताना स्थानिक गावठी / वंशावळ नोंद नसणाऱ्या गायीचे विदेशी वळूशी (जसे Holstein Friesian, Jersey) कृत्रिम रेतनाद्वारे संकरण करावं.पहिली संकरित पिढी साधारण ५०% विदेशी रक्त प्रमाणाची असावी. पुढच्या पिढीत हे प्रमाण ७५% पर्यंत वाढावावं. मग पुढच्या पिढीत परत ते ५० टक्क्यांपर्यंत आणावे. असे करण्याचे कारण म्हणजे दूध उत्पादन वाढीसाठी फक्त विदेशी रक्त प्रमाण वाढवणे उपयोगी ठरत नाही. त्यासाठी योग्य संतुलन व व्यवस्थापनही आवश्यक आहे. यासाठी प्रत्येक पिढीची नोंद ठेवावी. कोणत्या वळूचे वीर्य (सिमेन) कोणत्या गायीत वापरले आहे. हे लिहून ठेवणं फार महत्वाचं आहे. नोंदवहीशिवाय पुढील पिढीसाठी योग्य संकरण करणं शक्य नाही. प्रत्येक संकरित गाय कृत्रिम रेतनाद्वारेच गाभण व्हावी. यामुळे इन-ब्रीडिंग (भावकी पाळी) टाळता येते आणि नावे/नोंदी शुद्ध राहतात..Winter Animal Diet: थंडीमध्ये दुधाळ जनावरांच्या आहारात काय बदल करावे?.पैदास धोरणारातील नियमसंकरित गाय घेताना वळूची निवड, रेतन पद्धत, नोंदणी, रक्त प्रमाण याची काळजी घ्या. नोंदी ठेवणं हे फार महत्त्वाचं आहे. गोठा खुला आणि हवेशीर असावा. योग्य सावली, पंखे किंवा फॉगर्स वापरा, पाणी आणि चारा नेहमी उपलब्ध असावा. हे व्यवस्थापन असल्यास दूध उत्पादन व जनावरांचे आरोग्य दोन्ही टिकतात. काही भागांत देशी गायींची रोगप्रतिकारक क्षमता व पचनशक्ती उत्तम असू शकते. त्यामुळे देशी गायींचा देखील विचार करा. संकरित गायातून अवलंबून असणं म्हणजे काळजी व मेहनत दोन्ही लागतात. त्यामुळे दूध व्यवसाय करताना व्यवस्थापन व नोंदी या गोष्टी विसरू नका..पैदास धोरणातील अडथळेसंकरित गायांमध्ये आजारपण, प्रतिकारशक्ती कमी किंवा पर्यावरणातील बदलांचा ताण अधिक होऊ शकतो. म्हणून बाह्य परजीवी नियंत्रण, रोगप्रतिकारक देखभाल, चारा-पाणी-साफसफाई हे काळजीपूर्वक करावं. चारा, पाणी व गोठ्याची योग्य व्यवस्था नसेल तर दूध उत्पादन कमी होऊ शकते. विशेषतः उन्हाळा किंवा थंड हवामान येणार्या काळात हा ताण जनावरांमध्ये दिसतो. त्यामुळे संकरित गायांचे व्यवस्थापन करताना फक्त जास्त विदेशी रक्त म्हणजे जास्त दूध असे समजू नये. दूध वाढीसाठी संतुलित व्यवस्थापन, चांगला आहार, पाणी आणि गोठ्याची नीट व्यवस्था गरजेची आहे..ॲग्रोवनचे सदस्य व्हाशॉपिंगसाठी 'सकाळ प्राईम डील्स'च्या भन्नाट ऑफर्स पाहण्यासाठी क्लिक करा.Read the Latest Agriculture News in Marathi & Watch Agriculture videos on Agrowon. Get the Latest Farming Updates on Market Intelligence, Market updates, Bazar Bhav, Animal Care, Weather Updates and Farmer Success Stories in Marathi.ताज्या कृषी घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम , टेलिग्रामवर आणि व्हॉट्सॲप आम्हाला फॉलो करा. तसेच, ॲग्रोवनच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.