खरीप हंगामाच्या तुलनेत उन्हाळी हंगामात जास्त उत्पादन मिळू शकते. मात्र त्यासाठी योग्य वेळी पेरणीसोबत अन्य व्यवस्थापन शास्त्रीय पद्धतीने करणे आवश्यक आहे. हवामान ः उन्हाळी हंगामात भुईमुगाची पेरणी १५ जानेवारी ते १५ फेब्रुवारीपर्यंत करावी. पेरणीवेळी रात्रीचे किमान तापमान १८ अंश सेल्सिअसपेक्षा जास्त असावे याकडे लक्ष द्यावे. फुलोरा अवस्थेत या पिकाला दिवसाचे तापमान २४ ते २५ अंश सेल्सिअस लागते, अन्यथा फुलधारणा क्षमतेवर विपरीत परिणाम होतो. अति उशिरा पेरणी केल्यास फुलोऱ्याच्या कालावधीत तापमान वाढलेले असते. जमीन ः भुईमूग पिकासाठी मध्यम प्रकारचा भुसभुशीत, चुना (म्हणजेच कॅल्शिअम) व सेंद्रिय पदार्थ यांचे योग्य प्रमाण असलेली, पाण्याचा उत्तम निचरा होणारी जमीन योग्य.

वाण निवड ः

बीजप्रक्रिया ः पेरलेल्या बियाणे व रोपावस्थेत प्रादुर्भाव होणाऱ्या बुरशीजन्य रोगांपासून संरक्षणासाठी पेरणीपूर्वी बीजप्रक्रिया आवश्यक असते. पेरणीपूर्वी साधारणत: अर्धा तास आधी भुईमुगाच्या बियाण्याला थायरम ५ ग्रॅम अथवा कार्बेन्डाझिम २ ग्रॅम अथवा मॅन्कोझेब ३ ग्रॅम किंवा ट्रायकोड्रर्मा कल्चर (भुकटी) ४-५ ग्रॅम अथवा ट्रायकोडर्मा द्रवरूप कल्चर ३-५ मि.लि. प्रति किलो बियाणे या प्रमाणे लावावे. थोड्या अवधीसाठी बियाणे सावलीत वाळवून मग पेरणीसाठी वापरावे. या व्यतिरिक्त भुईमुगाचे रायझोबिअम कल्चर (द्रव) ५ मि.लि. अथवा (भुकटी) २५ ग्रॅम प्रति किलो बियाणे, पीएसबी कल्चर (द्रव) ५ मि.लि. अथवा (भुकटी) २५ ग्रॅम प्रति किलो बियाणे आणि केएसबी (द्रव) ५ मि.लि. प्रति किलो बियाणे या प्रमाणे बीजप्रक्रिया करावी. पेरणीचे अंतर ः पेरणी पद्धत, वाणाच्या वाढीचा प्रकार, वाणाचा कालावधी, बियाण्याचा आकार यांसारख्या बाबी विचारात घेऊनच पेरणीचे अंतर राखावे. शिफारशीत दिल्याप्रमाणे उन्हाळी भुईमूग पिकासाठी ३० सेंमी × १० सेंमी, ३० सेंमी × १५ सेंमी, ४५ सेंमी × १० सेंमी, यानुसार दोन ओळींतील तसेच दोन झाडांतील अंतर राखता येते. पेरणीची खोली साधारणत: ५-६ सेंमी एवढी राखावी ओलित व्यवस्थापन ः

खत व्यवस्थापन ः रासायनिक खतांच्या व्यवस्थापनामध्ये पेरणी वेळी प्रति एकर ३-४ बॅग जिप्सम व आऱ्या सुटताना ३.४ बॅग जिप्सम दोन वेळा विभागून द्यावे. भुईमूग पिकाला प्रति एकर ४-५ किलो झिंक सल्फेट तसेच २ किलो बोरॅक्स पेरणीचे वेळी देण्याचीही शिफारस आहे.

प्रा. जितेंद्र दुर्गे, ९४०३३०६०६७ (सहयोगी प्राध्यापक (कृषी विद्या), श्री. शिवाजी कृषी महाविद्यालय, अमरावती.)