नेरळ ः केंद्र सरकारने (Central Government Scheme) २०१६ मध्ये ‘स्वच्छ इंधन, बेहतर जीवन’चा नारा देत उज्‍ज्वला योजना (Ujwala Yojana) धूमधडाक्यात सुरू केली होती.

ग्रामीण भागातील (Rural Area) महिला चुलीवर जेवण बनवतात त्यामुळे लाकूडतोड तर नष्‍ट होतेच पण धुरामुळे डोळ्यातून पाणी येणे, श्वसनाचे विकार जडतात.

यासाठी दारिद्र्य रेषेखालील महिलांसाठी उज्‍ज्वला योजनेतून मोफत गॅस कनेक्शन (Free gas connection Scheme) योजना सुरू करण्यात आली, मात्र हजारांची मजल गाठणारे गॅस सिलिंडर ग्रामीण भागातील महिलांना (Rural Area Women) परवडेनासे झाले आहे. आर्थिक चक्र बिघडल्याने महिला पुन्हा लाकूड फाट्यांकडे वळल्या आहेत.

ग्रामीण-निमशहरी भागात स्वयंपाक करण्यासाठी आजही अनेक गावांत चुलींचा वापर केला जातो. मात्र जळणाऱ्या लाकूड फाट्यामुळे गामीण महिला प्रदूषणाचा बळी ठरत आहेत.

यावर कायमस्वरूपी उपाययोजनांसाठी २०१६ मध्ये ‘उज्ज्वला योजने’चा शुभारंभ केला. योजनेचा मूळ उद्देश दारिद्र्य रेषेखालील सुमारे पाच कोटी महिलांना मोफत घरगुती एलपीजी गॅस जोडण्या देण्याचा होता.

चुलीतील धुरामुळे महिलांना श्‍वसनाचा त्रास होतो आणि त्यामुळे त्या विविध आजारांना बळी पडतात. स्वयंपाक करत असताना घरात पसरणाऱ्या धुरामुळे लहान बालकेही बाधित होऊ लागली आहेत.

मात्र दोन वर्षांपूर्वी कोरोनाचा उद्रेक झाला, तसा गॅसचाही भडका उडाला. वारंवार भाववाढ झाल्यामुळे दोन वर्षांपूर्वी ६०० रुपयांवर असलेला गॅस सिलिंडर आज चक्क १,०५० रुपयांवर जाऊन पोहचला आहे.

गॅस जोडणी विनाशुल्‍क होत असली तरी सिलिंडर घेण्यासाठी पैसे नसल्‍याने ग्रामीण भागातील अनेक महिलांनी पुन्हा लाकूड फाट्याकडे मोर्चा वळवला आहे.

जंगलातील वाळलेली लाकडे, गवत, चिपाड आदी सकाळी लवकर उठून गोळा करताना तसेच घराच्या अंगणातून गायब झालेल्या चुलीही नव्याने उभ्या राहिलेल्‍या दिसतात.

जिल्ह्यात ६५ हजार गॅसजोडण्या

उज्ज्वला गॅस कनेक्शन देण्यात रायगड जिल्हा राज्यात अव्वल होता. कमीत कमी कागदपत्रात मोफत शेगडी आणि गॅस सिलिंडर मिळत असल्याने पहिल्या दोनच वर्षांत गॅस कनेक्शनसाठी प्रचंड मागणी वाढली होती.

जिल्ह्यात सध्या गॅस सिलिंडर पुरवणाऱ्या तीन शासकीय कंपन्या आहेत. एचपीसीएल, बीपीसीएल, आयओसीएल त्यामध्ये उज्ज्वला योजनेंतर्गत नोव्हेंबर २०२२ पर्यंतच्या माहितीनुसार जिल्ह्यात ६५ हजार २८ गॅस जोडणी देण्यात आल्‍या आहेत.