सोलापूर ः गेल्या दोन वर्षांपासून सोलापूर जिल्हा दुष्काळामध्ये होरपळून निघत असताना, आता जेमतेम पाण्यावर केलेल्या मका पिकावर अमेरिकन लष्करी अळीचा प्रादुर्भाव वाढल्याने ऐन दुष्काळात तेरावा म्हणण्याची वेळ आली आहे. जिल्ह्यातील एकूण क्षेत्रापैकी जवळपास ९० टक्के क्षेत्रावरील मका पूर्णपणे फस्त करण्यास सुरवात केली आहे. प्रामुख्याने सांगोला, मंगळवेढा, पंढरपूर, दक्षिण सोलापुरात या अळीचा सर्वाधिक प्रभाव दिसत आहे. 

गेल्या दोन वर्षांपासून जिल्ह्यात दुष्काळाची परिस्थिती आहे. त्यामुळे जेमतेम पाण्यावर खरीप आणि रब्बीची पिके शेतकऱ्यांनी घेतली. पण त्यातून काहीच हाती लागले नाही. उन्हाळी हंगामात आणि आता खरिपात ज्यांच्याकडे थोडे पाणी आहे त्यांनी तसेच काहींनी पावसाच्या भरवशावर मका घेतली आहे. पण त्यांना आता मक्यावरील लष्करी अळीने हैराण केले आहे. जिल्ह्यात मक्याचा सर्वाधिक वापर जनावरांच्या चाऱ्यासाठी होतो. 

जिल्ह्यातील सांगोला, माळशिरस, पंढरपूर, मंगळवेढा, करमाळा, माढा या भागांतील दूध व्यवसायाला मक्याचा मोठा हातभार आहे. पण गेल्या महिना-दीड महिन्यापासून मात्र मक्याचे संपूर्ण क्षेत्रच लष्करी अळीच्या प्रादुर्भावाखाली आल्याने शेतकऱ्यांवर नवीन संकट ओढावले आहे. जिल्ह्यात जवळपास १८ हजार हेक्टरवर मक्याचे क्षेत्र आहे. त्यापैकी जवळपास १७ हजार हेक्टर क्षेत्रावरील मका लष्करी अळीने फस्त करण्यास सुरवात केली आहे. मक्यावरील या वाढत्या प्रादुर्भावामुळे कृषी विभागाने गेल्या महिन्यापासून जिल्ह्यात शेतीशाळांचे आयोजन करून प्रबोधन सुरू केले आहे. आतापर्यंत जवळपास २०० हून अधिक शेतीशाळा गावागावात घेतल्या आहेत; पण वातावरणातील सततच्या बदलामुळे आणि या अळीला पोषक वातावरण राहत असल्याने ही अळी आजही हाताबाहेर आहे.

जिल्ह्यात २४१ शेतीशाळा मक्यावरील लष्करी अळीच्या वाढत्या प्रादुर्भावामुळे जिल्ह्यात आतापर्यंत २४१ शेतीशाळा घेण्यात आल्या. त्यात दक्षिण सोलापुरात ३७, मंगळवेढा ४८, माळशिरस, सांगोला आणि माढ्यात प्रत्येकी ५२ शेतीशाळा घेण्यात आल्या. या अळीची ओळख, त्याची लक्षणे, त्यावरील उपाय यावर तज्ज्ञांकडून या शेतीशाळात शेतकऱ्यांना मार्गदर्शन करण्यात आले. या शेतीशाळांचा पहिला टप्पा आता पूर्ण झाला आहे. लवकरच दुसऱ्या टप्प्यातही या शेतीशाळा घेण्यात येणार आहेत. 

मक्याबरोबर ऊस, ज्वारीही लक्ष्य सध्या लष्करी अळीचा प्रादुर्भाव प्रामुख्याने मक्यावर दिसत असला, तरी पंढरपूर, माळशिरस, माढा, करमाळा या तालुक्यांतील उसावरही त्याचा काही प्रमाणात प्रादुर्भाव होत आहे. जिल्ह्यात जवळपास दीड लाख एकरवर ऊस आहे. त्यापैकी ५० टक्क्यांहून अधिक उसाचे नुकसान गतवर्षीच्या हंगामात या अळीमुळे झाले होते. यंदाही ऊस हे या अळीचे लक्ष्य राहीलच. पण आगामी रब्बी हंगामातील ज्वारीवरही त्याचा प्रादुर्भाव वाढण्याची चिन्हे आहेत. उसाच्याही ३३६ शेतीशाळा घेण्यात आल्या आहेत. त्याची संख्याही वाढवण्यात येणार असल्याचे कृषी विभागाकडून सांगण्यात आले.

ठळक मुद्दे 

प्रतिक्रिया

मक्यावरील लष्करी अळीचा प्रादुर्भाव वाढतो आहे. कृषी विभागाकडून संबंधित भागाची पाहणी करून योग्य ते मार्गदर्शन करण्यात येत आहे. आतापर्यंत पहिल्या टप्प्यात २०० हून अधिक शेतीशाळा झाल्या आहेत, शेतीशाळांची संख्या आणखी वाढवली आहे. दुसऱ्या टप्प्यातही शेतीशाळांतून शेतकऱ्यांना सर्वतोपरी माहिती दिली जाईल. या अळीच्या नियंत्रणाचे आमचे सर्व प्रयत्न सुरू आहेत.  - रवींद्र माने,  कृषी उपसंचालक, कृषी विभाग, सोलापूर.

माझ्याकडे दोन एकरांवर मका आहे. सध्या पूर्णपणे लष्करी अळीच्या प्रादुर्भावाखाली आहे, हा सर्व मका जनावरांच्या चाऱ्यासाठी करतो, फवारण्या करूनही अळी नियंत्रणात नाही. आता चाऱ्याचा प्रश्न निर्माण होणार आहे.  - महेंद्र बाजारे,  शेतकरी, महुद ब्रु. ता. सांगोला