दुष्काळाच्या स्थितीमध्ये पाण्याचे महत्त्व सर्वांना जाणवते. मात्र, पाण्याची कमतरता असलेल्या २००५ ते २०१६ काळामध्ये भारतीय कृषी संशोधन संस्थेच्या सेंट्रल अॅग्री फॉरेस्ट्री रिसर्च इन्स्टिट्यूट येथील संशोधकांनी स्थानिक समुदायासोबत जल व मृद संधारणाची कामे मोठ्या प्रमाणात पार पाडली. सुरवातीला मध्य प्रदेशातील तिकमगढमध्ये केलेल्या कामांचे फायदे लक्षात घेता हे प्रारूप झांशी प्रांतातही राबवण्यात आले. त्याचा फायदा भूजल पातळीमध्ये वाढ होण्यासाठी झाला. पिण्याच्या व सिंचनाच्या पाण्याची कमतरता दूर झाल्याने रब्बी हंगामातील पिकांचे शाश्वत उत्पादन शक्य झाले. कृषी वानिकी आधारीत नैसर्गिक स्रोत व्यवस्थापनाद्वारे पाणलोटाची कामे मध्य प्रदेशातील तिकमगढ जिल्ह्यातील गरहकुंदर- दाबर शिवारामध्ये करण्यात आली. भारतीय कृषी संशोधन संस्थेच्या सेंट्रल अॅग्री फॉरेस्ट्री रिसर्च इन्स्टिट्यूटमध्ये शास्त्रज्ञांच्या आरेखनानुसार २००५ ते २०१६ या कालावधीतील तीव्र दुष्काळाच्या काळात केलेल्या कामांचे फायदे दिसून येत आहेत. पुढे अशाच प्रकारची कामे झांशी प्रांतातील बबिना येथील परासाई-सिंध पाणलोट विकासाची कामे २०११ ते २०१६ या कालावधीत केली. त्यासाठी स्थानिक समुदायासोबत इक्रिसॅट, हैदराबाद यांचेही सहकार्य मिळाले.

जल प्रारूपाचे फायदे सर्वांनाच...