सद्यस्थितीत बहुतांश ठिकाणी भात पीक निसवणीच्या अवस्थेत आहे. निसवण व त्यानंतरच्या काळात भात पिकावर आभासमय काजळी व उदबत्ता यांसारख्या रोगांचा प्रादुर्भाव होतो. वेळीच त्यांचे नियंत्रण केले नाही तर उत्पादनात मोठी घट होते.

आभासमय काजळी

रोगकारक बुरशी : Ustilaginoidea virens

लक्षणे :  भात फुलोऱ्यात आल्यानंतर रोगाची लक्षणे दिसतात. लोंबीतील काही फुलांमध्ये दाणे भरण्याऐवजी शेंदरी रंगाच्या गाठी दिसतात. पुढे या गाठीचा रंग गर्द हिरवट मखमली होतो.

नुकसान : लोंबीमध्ये काळ्या रंगाची भुकटी तयार होते. त्यामुळे दाणे भरत नाहीत व पोचट राहतात.

प्रसार : रोगाचा प्रसार रोगग्रस्त बियाण्यापासून होतो.

नियंत्रण : रोगग्रस्त झाडे किंवा रोगट लोंब्या काढून नष्ट कराव्यात.

रासायनिक पद्धत : फवारणी प्रतिलिटर पाणी

क्‍लोरोथॅलोनिल १ ग्रॅम किंवा प्रोपिकोनॅझॉल १ ग्रॅम

उदबत्ता :

रोगकारक बुरशी : Ephelis oryzae

लक्षणे : भात निसवल्यानंतर या रोगाची लक्षणे दिसतात. भात निसवल्यानंतर लोंबी न येता त्या ठिकाणी उदबत्तीसारखी कठीण राखी रंगाची दांडी दिसते. त्यामध्ये दाणे भरत नाहीत.

नुकसान : लोंबीत दाणे भरत नाहीत. त्यामुळे पीक उत्पादनात १०० टक्के घट होते.

नियंत्रण : रोगग्रस्त झाडे उपटून जाळून नष्ट करावीत.

संपर्क : एस. आर. परदेशी, ७५८८०५२७९३

विभागीय कृषी संशोधन केंद्र, इगतपुरी, नाशिक