विभागनिहाय उपलब्ध असणाऱ्या फळांना व भाज्यांना जेव्हा कमी भाव असतो व ज्यांचे उत्पादन मोठ्या प्रमाणावर होते अशा फळे, भाज्यांचा वापर दुग्धजन्य पदार्थांच्या मूल्यवर्धनासाठी चांगल्या प्रकारे होऊ शकतो.   भारतात एकूण दूध उत्पादनातील साधारणतः ३८ टक्के दूध दुग्धप्रक्रियेसाठी वापरले जाते. ग्रामीण भागात दुधाला शहरी भागाच्या तुलनेत हवा तितका दर मिळत नाही. दुधाची प्रक्रिया करताना कोणते पदार्थ तयार करावेत, विक्री कशी करणार, यंत्रसामग्रीवर बराच खर्च करावा लागतो, या सर्वसाधारण गोष्टीचा अभ्यास करणे आवश्‍यक आहे. दुग्धजन्य पदार्थांत मूल्यवर्धन करण्यास मोठा वाव आहे. फळे, भाजीपाला, साखर व इतर पदार्थांचा वापर करून दुग्धजन्य पदार्थांचे मूल्यवर्धन करता येते. सध्या मूल्यवर्धित दुग्धजन्य पदार्थांची मागणी अनेक कारणांनी वाढत आहे. मॉल, उच्च मध्यम वर्ग, शहरीकरणाचा वाढता प्रभाव, उत्पन्नातील वाढ, प्रक्रिया क्षेत्रात गुंतवणूक, आवड व आरोग्य सोयीनुसार मूल्यवर्धित पदार्थाकडे लोकांचा कल वाढत चालला आहे. ओमगा-३, ओमगा-६ फॅटी ऑसिड तंतुमय पदार्थाचा वापर, प्रथिनयुक्त पदार्थांचा वापर दुग्धजन्य पदार्थांत केल्यास दुधाचे मूल्यवर्धन चांगले होऊ शकते, त्यानुसार दुग्धजन्य पदार्थ तयार करावेत. श्रीखंड

आइस्क्रीम साधारणतः ५ टक्के ते ६ टक्के रामफळ आणि सीताफळाच्या गराचा वापर केल्यास उत्कृष्ट दर्जाचे आइस्क्रीम बनवता येते. दही

लस्सी

बर्फी बर्फी तयार करत असताना खव्यामध्ये आंबा गर १० टक्के, संत्रीगर १० टक्के, पपई गर १० टक्के व साखर ३० टक्के एकत्र केल्यास मूल्यवर्धित बर्फी तयार होते.   संपर्क ः एन. जी. देवशेटे, ९५०३५४९२७२ (के. के. वाघ अन्नतंत्रज्ञान महाविद्यालय, नाशिक)