कमी खर्चाचा मुक्त संचार गोठा करताना आपल्याकडे असणाऱ्या साधनसामग्रीचा विचार करावा. गोठ्यामध्ये योग्य निवारा, कायमस्वरूपी पिण्याच्या पाण्याची उपलब्धता अणि चारा खाण्यासाठी गव्हाण असावी. त्यामुळे जनावरांचे आरोग्य चांगले राहून दूध उत्पादनात वाढ मिळते.   कमी खर्चाचा मुक्त संचार गोठा तयार करताना कमी खर्चात अधिक सोयीसुविधा देण्याचा प्रयत्न केला जातो. यामध्ये त्या किती वेळ टिकतील याचा थोडा कमी विचार केलेला असतो, कारण कमी भांडवलात बऱ्याच गोष्टींचे नियोजन करावयाचे असते. त्यामुळे ज्या गोष्टीमध्ये आपण खर्च करू शकत नाही अशा गोष्टीसाठी तडजोड करता येत नाही. गोठ्याचे नियोजन करत असताना गाईसाठी खर्चात काटकसर करता येणार नाही. कारण चांगल्या गुणवत्तेच्या गाईसाठी जास्त किंमत द्यावीच लागेल. काही पशूपालक गोठ्याच्या बांधकामासाठी जास्तीत जास्त खर्च करतात, त्यामुळे व्यवसायातील महत्त्वाच्या घटकांसाठी पैशाची अडचण निर्माण होते. या महत्त्वाच्या घटकांमध्ये तडजोड केल्यामुळे चांगले दूध उत्पादन मिळत नाही, त्यामुळे व्यवसाय आतबट्ट्याचा होतो. दहा गाईंसाठी मुक्त संचार गोठा

दहा जनावरांच्या लाकडी शेडचा अंदाजे खर्च

संपर्क ः डॉ. एस. पी. गायकवाड, ०२१६६ - २२१३०२ (लेखक गोविंद मिल्क ॲण्ड मिल्क प्राॅडक्टस् प्रा. लि. फलटण, जि. सातारा येथे  कार्यरत आहेत.)