शेळीला (Goat) गरीबाची गाय मानले जात. कारण कमी खर्चात शेळ्यांचे संगोपन करता येते. शेळीपालनातून दुध आणि मांस असे दुहेरी उत्पादन मिळते. त्यामुळे भारतात शेळीपालन (GoatFarming) व्यवसाय मोठ्या प्रमाणावर केला जातो. शेळीपालनासाठी फायदेशिर शेळ्यांची निवड करणे गरजेचे असते. आहाराविषयी जागरुक असलेल्या लोकांमध्ये सध्या शेळीच्या दूध आणि मांसाची (Goat Milk And Meat) लोकप्रियता वाढत आहे.  

शेळीच्या दुधाचे अनेक फायदे आहेत. शेळीचे दूध हृदय आणि मेंदूच्या विकासासाठी फायदेशीर आहे. शेळीचे दूध आहारात घेतल्यामुळे हाडे मजबूत राहतात, पचन सुधारते, म्हणूनच बाजारात शेळीच्या दुधाची मागणीही खूप जास्त असते.  महाराष्ट्रात उस्मानाबादी, बेरारी, बोअर, संगमनेरी या शेळ्यांच्या जाती लोकप्रिय आहेत. याशिवाय देशपातळीवर शेळ्यांच्या विविध जाती आहेत.  राजस्थानातील उदयपूरच्या महाराणा प्रताप युनिव्हर्सिटी ऑफ अॅग्रीकल्चर अँड टेक्नॉलॉजीच्या शास्त्रज्ञांनी शेळ्यांच्या तीन प्रगत जातींची ओळख पटवली असून, त्यांची नोंदणी नॅशनल ब्युरो ऑफ अॅनिमल जेनेटिक रिसोर्सेस, करनाल येथेही करण्यात आली आहे. या तीनही जातींच्या शेळ्यांचे मांस आणि  दुध उत्पादन  चांगले आहे. तर जाणून घेऊयात या तीन जातींच्या शेळ्यांची वैशिष्ट्ये काय आहेत? 

गूजरी

राजस्थानातील अजमेर, टोंक, जयपूर, सीकर आणि नागौर जिल्ह्यातील काही भागात गूजरी शेळीचे संगोपन केले जाते. गूजरी बकऱ्याचा आकार इतर शेळ्यांपेक्षा मोठा असतो. या जातीच्या शेळ्यांचे दूध उच्च प्रतीचे असून दूध उत्पादनही जास्त आहे. तसेच या जातीच्या शेळ्यांपासून मांसही जास्त प्रमाणात मिळते.  

सोजत  

शेळ्यांच्या प्रगत जातींच्या यादीत दुसरे नाव आहे सोजत शेळीचे. सोजत शेळी नागौर, जैसलमेर, पाली आणि जोधपूर जिल्ह्यांची ओळख मानली जाते. सोजत शेळ्या दिसायला खूप सुंदर असतात. दूध उत्पादन जास्त होत नसले तरी त्याच्या मांसाला बाजारात चांगला भाव मिळतो.

करौली 

करौली ही जात राजस्थानच्या करौली जिल्ह्यातील मंद्रेल, हिंडौन, सापोत्रा इ. ठिकाणी आढळते. करौली जातीच्या शेळ्या दूध आणि मांसाचा चांगला स्रोत मानल्या जातात. करौली जातीच्या शेळ्यांचे संगोपन राजस्थानातील मीना समाजात जास्त