शेखर गायकवाड
ई-मेल- shekharsatbara@gmail.com

Shekhar Gaikwad Article : एका गावात नवनाथ नावाचा एक शेतकरी राहत होता. नवनाथला दोन मुले होती एकाचे नाव संतनाथ आणि दुसऱ्याचे एकनाथ. काही वर्षांनंतर त्या शेतकऱ्याच्या कुटुंबात जमिनीचे वाटप झाले. संतनाथ आणि एकनाथ या दोन भावांना प्रत्येकी दोन एकर जमीन वाटणीला आली. काही दिवसानंतर या जमिनीतून कॅनॉल जाणार असल्याची चर्चा सुरू झाली आणि हे सुद्धा स्पष्ट झाले, की संतनाथच्या जमिनीतून कॅनॉल जाणार.

आता जमिनी बागायत होणार. भीजक्षेत्रात कोणत्या जमिनी येणार आणि कॅनॉलच्या वरच्या बाजूला गावचे किती क्षेत्र राहील याची गावकरी माहिती घेऊ लागले. पाटबंधारे विभागाच्या अधिकाऱ्यांना बोलावून ग्रामसभेवर नकाशासह चर्चा करण्यात आली.

पण संतनाथच्या मनात विचार आला, की जर हा कॅनॉल आपला भाऊ एकनाथच्या जमिनीतून गेला तर बरे होईल! असे झाले तर कॅनॉलमध्ये जमीन एकनाथची जाईल, पण बागाईत पिके मात्र आपण आपल्या जमिनीत घेऊ असे विचार संतनाथच्या मनात सारखे येत होते. पण शेकडो किलोमीटर काम झालेला हा कॅनॉल ठरावीक लेवलप्रमाणे पुढे जाणार असल्यामुळे संतनाथच्या इच्छेप्रमाणे पाहिजे त्या जमिनीतून कॅनॉल पुढे नेणे शक्य नव्हते.

कॅनॉल पुढे गेला, पण तो संतनाथ व एकनाथ या दोघा भावांच्या जमिनीपासून ३०० मीटर अंतरावरून गेला. त्यामुळे संतनाथला या गोष्टीचे वाईट वाटले, त्याच्या मनात जो वाईट विचार होता तो त्याचा पूर्ण झाला नाही. सख्ख्या भावाची जमीन जाऊन आपली वाचावी, असा विचार आणि आपले आयुष्याचे चांगले कसे होईल, असे सुद्धा विचार करणारे लोक या समाजात आहेत. सांगावयाचे तात्पर्य म्हणजे सहकारी कॅनॉल हा भावाच्या शेतातून गेला तर सख्ख्या भावालाही बरे वाटते अशी विचित्र समाजरचना काही लोकांमध्ये आजही आहे. याचे कारण पण हे असावे की या रचनेला आपण थेट जबाबदार असू नये, पण आपोआप हे घडून यावे अशी सुप्त इच्छा!

बिगर शेतकरी जमीन खरेदी करू शकत नाही
एका गावात एक भैरवनाथ नावाचा शेतकरी राहत होता. भैरवनाथला आर्थिक अडचण निर्माण होऊ लागल्यामुळे त्याने शेतजमीन विकून टाकण्याचा निर्णय घेतला. भैरवनाथने एका शहरातील माणसाला मालामाल शेठला जमीन दाखवली व त्याने ती जमीन खरेदी करण्याचा निर्णय घेतला. भैरवनाथ सोबत जमिनीचा व्यवहार झाला. खरेदीखतही झाले आणि सगळे पैसे पण भैरवनाथला मिळाले.

काही दिवसानंतर मालामाल शेठ तलाठी कार्यालयात जाऊन ७/१२ ची चौकशी करू लागला. पण त्या माणसाचे काही केल्या ७/१२ वर नाव लागेना! कारण जमीन घेणारा मालामाल शेठ हा शेतकरी नव्हता. शेतकरी नसल्यामुळे त्याचे नाव ७/१२ वर लागत नव्हते. तो सर्व वरिष्ठ अधिकाऱ्यांना भेटून तलाठी व मंडळ अधिकारी यांचे विरुद्ध तक्रारी करू लागला. शेवटी जमीन खरेदी करणाऱ्या मालामाल शेठने ‘मला त्रास देण्यासाठी जाणीवपूर्वक माझी ७/१२ वर नोंद होत नाही’ अशी तक्रार कलेक्टरकडे केली. कलेक्टरने सर्व चौकशी करुण फेरफार नोंद करणाऱ्या मंडळ अधिकारी यांना विचारणा केली असता मंडळ अधिकारी यांनी पूर्वीच फेरफार नोंद रद्द केल्याचे कलेक्टरांच्या निदर्शनास आले.

शिवाय रद्द केलेल्या फेरफार नोंदीची प्रतसुद्धा अहवालाला जोडली. या गोष्टीचा मालामाल शेठला भैरवनाथची जमीन खरेदी केल्याबाबतचा मनस्ताप झाला. पण हा कायदा भैरवनाथला सुद्धा माहीत नसल्यामुळे भैरवनाथला दोष देण्यात अर्थ नव्हता. त्याचे फार मोठे नुकसान झाले, पण त्याला कायद्यासमोर काहीही करता येत नव्हते.

सांगावयाचे तात्पर्य म्हणजे कूळ कायद्यातील कलम ६३ नुसार महाराष्ट्रात बिगर शेतकऱ्याला शेतजमीन खरेदी करता येत नाही. शेतजमीन, मोठ्या प्रमाणावर, पैशाच्या जोरावर खरेदी करू इच्छिणाऱ्या बिगर शेतकऱ्यांना जमीन घेता येऊ नये म्हणून ही कायदेशीर तरतूद कूळ कायद्यात केली आहे.
शेखर गायकवाड
ई-मेल- shekharsatbara@gmail.com