डॉ. एस. एस. धुरगुडे, जी. एस. खरात

Bhendi Pod, fruit borer : भेंडी पिकामध्ये शेंडे व फळ पोखरणारी अळी ही सर्वांत नुकसानकारक कीड आहे. ही कीड वर्षभर कार्यक्षम असते. ही बहुभक्षी कीड असून भेंडीशिवाय हरभरा, मिरची, टोमॅटो इत्यादी अनेक पिकांवर उपजीविका करते. जास्त आर्द्रता व उष्ण तापमान या किडीसाठी पोषक असते.

भेंडी पिकावर प्रामुख्याने शेंडे व फळे पोखरणारी अळी, ठिपक्‍यांची बोंड अळी, तंबाखूवरील पाने खाणारी अळी, घाटे अळी, मावा, तुडतुडे व पांढरी माशी या किडींचा प्रादुर्भाव अधिक होतो. भेंडी पिकावर येणाऱ्या विविध किडींची योग्य ओळख, नुकसानीचा प्रकार व व्यवस्थापन पद्धती विषयी माहिती असणे आवश्यक आहे. प्रभावी कीड नियंत्रणासाठी एकात्मिक पद्धतींचा अवलंब फायदेशीर ठरतो. त्यामुळे उत्पादन खर्चातही बचत होते.

ओळख, नुकसानीचा प्रकार ः

- अळी तपकिरी रंगाची असून, शरीरावर काळे तांबडे ठिपके असतात.

- अळी अंड्यातून बाहेर निघाल्यानंतर कोवळ्या शेंडे पोखरून आत भुयार तयार करते.

- प्रादुर्भावग्रस्त पोंगा मलूल होऊन खालच्या दिशेने लोंबतो व नंतर वाळतो.

- अळीने पोखरलेल्या कळ्या व फुले वाळून खाली पडतात.

- फळांवर अळीने केलेल्या छिद्रात तिची विष्ठा दिसते.

- प्रादुर्भावग्रस्त फळे विकृत आकाराची होतात. फळांची वाढ होत नाही. अशी फळे विक्री योग्य राहत नाही.

एकात्मिक व्यवस्थापन ः

- पिकांची फेरपालट करावी.

- भेंडी कुळातील पिकांची लागवड क्षेत्राजवळ लागवड करणे टाळावे.

- केवडा रोगग्रस्त झाडे उपटून टाकावीत. कीडग्रस्त फळे तोडून आतील अळीसह नष्ट करावीत.

- अळीच्या सर्वेक्षणासाठी हेक्टरी ५ कामगंध सापळे लावावेत.

- शेतात एकरी १० याप्रमाणे पक्षिथांबे लावावेत.

- विषाणूजन्य रोगांचा प्रसार टाळण्यासाठी पांढरी माशीचे वेळीच व्यवस्थापन करावे. शेतात पिवळे चिकट सापळे ४ ते ५ प्रति एकरी लावावेत.

- सुरुवातीच्या अवस्थेत रासायनिक कीटकनाशकाचा वापर टाळावा. त्यामुळे ढालकिडा, क्रायसोपा, सिरफीड माशी, भक्षक ढेकूण या मित्र कीटकांचे संरक्षण होते. या मित्रकिडी शत्रू किडींचे नैसर्गिकरीत्या व्यवस्थापन करण्यास मदत करतात.

- फळ पोखरणाऱ्या अळीच्या व्यवस्थापनासाठी,

ट्रायकोग्रामाची अंडी ४० हजार (२ ट्रायकोकार्ड) प्रति एकरी प्रमाणे वापरावीत.

फवारणी ः (प्रतिलिटर पाणी)

- प्रतिबंधात्मक उपाय म्हणून,

निंबोळी अर्क (५ टक्के) किंवा अझाडीरॅक्टीन (३०० पीपीएम) ५ मिलि.

- प्रभावी व्यवस्थापनासाठी,

बिव्हेरिया बॅसियाना (१ टक्का डब्ल्यूपी) १० ग्रॅम.

- एचएएनपीव्ही (२५० एलई) ०.५ मिलि प्रति लिटर पाणी या प्रमाणे सायंकाळी फवारणी करावी.

रासायनिक नियंत्रण ः

इमामेक्टीन बेन्झोएट (५ एसजी) २.७ ग्रॅम प्रति १० लिटर पाण्यातून फवारणी करावी.

(कीडनाशक फवारणीचे प्रमाण- नॅपसॅक पंपासाठीचे.)

- डॉ. एस. एस. धुरगुडे, ८८३०७७६०७४

(सहायक परोपजीवी कीटकशास्त्रज्ञ)

- जी. एस. खरात, ९६३७०६७७०५

(परोपजीवी कीटक संशोधन योजना, वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठ, परभणी)