थोडक्यात माहिती...

१) महाराष्ट्र सरकार सर्वोच्च न्यायालयात याचिका दाखल करणार

२) ३३ वर्षांचा सहवास संपला – महादेवीला सर्वोच्च न्यायालयाच्या आदेशानंतर जामनगरच्या वनतारा केंद्रात हलवलं.

३) गावकऱ्यांचा तीव्र विरोध – आंदोलन, रस्ता रोको आणि भावनिक आवाहनांनी कोल्हापूर जिल्ह्यात असंतोष.

४) पेटाच्या आरोपांवर प्रश्नचिन्ह – मठ आणि स्थानिक नेत्यांनी बनावट कागदपत्रे आणि चुकीच्या अहवालांचा आरोप केला.

५) सरकार, मठ आणि गावकरी एकत्र – महादेवीच्या पुनर्वसनासाठी एकत्रित कायदेशीर लढाई सुरू.

Kolhapur News: कोल्हापूर जिल्ह्यातील नांदणी गावातील ‘स्वस्तिश्री जिनसेन भट्टारक पट्टाचार्य महास्वामी संस्थान’ मठात ३३ वर्षे राहणारी महादेवी हत्तीण सध्या चर्चेचा विषय ठरली आहे. ‘महादेवी’ परत कोल्हापुरात यावी, यासाठी महाराष्ट्र सरकार सर्वोच्च न्यायालयात याचिका दाखल करणार आहे. मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांच्या अध्यक्षतेखाली झालेल्या बैठकीत हा निर्णय घेण्यात आला असून सरकार या प्रकरणात पक्षकार होणार आहे.

फडणवीस यांनी मठाला पूर्ण सहकार्याचे आश्वासन देत महादेवीच्या आरोग्याची काळजी घेण्यासाठी विशेष पथक नेमण्याची घोषणाही केली. दरम्यान, गावकरी आणि मठाने ‘पेटा’च्या दाव्यांवर प्रश्नचिन्ह उपस्थित केले असून महादेवीच्या परतीसाठी लढा सुरूच राहणार आहे. आता या प्रकरणाचा अंतिम निर्णय सर्वोच्च न्यायालयात होणार आहे.

बैठकीतील महत्त्वाचे मुद्दे

मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी बैठकीत सांगितले की, महादेवी हत्तीण कोल्हापुरात परत यावी, ही सरकारची स्पष्ट भूमिका आहे. तिच्या आरोग्याची काळजी घेण्यासाठी विशेष डॉक्टरांचे पथक नेमण्यात येईल. तसेच, नांदणी मठाला पूर्णपणे सहकार्य करण्याचे आश्वासनही त्यांनी दिले. बैठकीला वनमंत्री गणेश नाईक, उच्च व तंत्रशिक्षण मंत्री चंद्रकांत पाटील, कोल्हापूरचे खासदार, आमदार, स्थानिक लोकप्रतिनिधी, वन विभागाचे अप्पर मुख्य सचिव, वन्यजीवचे प्रधान मुख्य वनसंरक्षक, कोल्हापूरचे जिल्हाधिकारी अमोल येडगे, जिल्हा पोलिस अधीक्षक योगेशकुमार, नांदणी मठाचे विश्वस्त सागर शंभूशेटे उपस्थित होते.

मुख्यमंत्री फडणवीस यांनी बैठकीत स्पष्ट केले की, महाराष्ट्र सरकार सर्वोच्च न्यायालयात याचिका दाखल करून या प्रकरणात पक्षकार होईल. सरकारकडून महादेवीला कोल्हापुरात परत आणण्याची शक्यता कायदेशीररित्या तपासली जाईल. यासाठी सरकार पूर्ण ताकदीनिशी नांदणी मठासोबत उभे राहील, असेही त्यांनी नमूद केले.

पेटाच्या दाव्यांवर प्रश्नचिन्ह

राजू शेट्टी यांनी पेटाच्या भूमिकेवर प्रश्न उपस्थित केले.त्यांनी सांगितले की,पेटाने धार्मिक परंपरा तोडण्याचा प्रयत्न केला आहे. ते हत्तींना वनतारा प्रकल्पात हलवण्याचा प्रयत्न बनावट कागदपत्रांच्या आधारे करत आहेत. “महादेवी हत्तीण शारीरिकदृष्ट्या पूर्णपणे तंदुरुस्त असल्याचे आठ अहवाल आहेत. मग ४८ तासांच्या प्रवासानंतर ती अनफिट कशी काय झाली? याचे उत्तर वनताराने द्यावे,” अशी मागणी शेट्टी यांनी केली.

यासंदर्भात महाराष्ट्र सरकारने वनताराकडून स्पष्टीकरण मागावे, असेही त्यांनी सुचवले.कोल्हापूरच्या शिरोळ तालुक्यातील नांदणी गावातील ‘स्वस्तिश्री जिनसेन भट्टारक पट्टाचार्य महास्वामी संस्थान’ या मठात  ३३ वर्षे राहिलेली हत्तीण ‘महादेवी’ (माधुरी) अखेर गुजरातच्या जामनगरमधील ‘वनतारा’ संगोपन केंद्रात हलवण्यात आली. सर्वोच्च न्यायालयाच्या आदेशानंतर झालेल्या या हस्तांतरणाने गावकऱ्यांमध्ये तीव्र भावना उफाळल्या आणि त्यांनी रस्त्यावर उतरून आंदोलन केले. 

गावकऱ्यांचं ‘महादेवी’शी असलेलं नातं

नांदणी गावातील ‘स्वस्तिश्री जिनसेन भट्टारक पट्टाचार्य महास्वामी संस्थान मठ’ हा जैन समाजाचा महत्त्वाचा केंद्रबिंदू आहे. या मठाशी महाराष्ट्र आणि कर्नाटकातील सीमावर्ती भागातील ७४३ गावांतील भाविक जोडलेले आहेत. मठात हत्ती ठेवण्याची शतकानुशतकांची परंपरा आहे. १९९२ साली ‘महादेवी’ या हत्तीणीला मठात आणलं गेलं आणि ती गावकऱ्यांच्या जीवनाचा अविभाज्य भाग बनली. धार्मिक मिरवणुकींपासून ते गावातील सांस्कृतिक कार्यक्रमांपर्यंत, ‘महादेवी’ सर्वत्र हजर असे. गावकऱ्यांनी तिला आपल्या कुटुंबातील एक सदस्य मानलं होतं.

का झाला वाद?

२०२० मध्ये ‘पेटा’ या संस्थेने ‘महादेवी’च्या देखभालीवर आक्षेप घेतला. त्यांनी दिल्लीतील वन्यप्राणी उच्चाधिकार समितीकडे तक्रार केली की, मठात हत्तीणीची योग्य काळजी घेतली जात नाही. यानंतर समितीने तपासणी करून ‘महादेवी’ला गुजरातमधील ‘वनतारा’ येथील ‘राधेकृष्ण टेम्पल एलिफंट वेल्फेअर ट्रस्ट’कडे हस्तांतरित करण्याचे आदेश दिले. मठाने या निर्णयाविरोधात प्रथम मुंबई उच्च न्यायालयात आणि नंतर सर्वोच्च न्यायालयात याचिका दाखल केली. पण २८ जुलै २०२५ रोजी सर्वोच्च न्यायालयाने उच्च न्यायालयाचा निर्णय कायम ठेवला, आणि ‘महादेवी’ला जामनगरला पाठवण्यात आलं.

‘महादेवी’ला गुजरातला पाठवण्याच्या निर्णयाने नांदणी आणि आजूबाजूच्या गावांमध्ये तीव्र संताप निर्माण झाला. १६ जुलैला उच्च न्यायालयाचा निर्णय आल्यानंतर आणि २८ जुलैला सर्वोच्च न्यायालयाचा निकाल आल्यानंतर गावकरी रस्त्यावर उतरले. काहींनी रस्ता अडवण्याचा प्रयत्न केला, तर काहींच्या डोळ्यात अश्रू होते. या आंदोलनादरम्यान स्थानिक पोलिसांना सौम्य लाठीमार करावा लागला. गावकऱ्यांनी आपल्या प्रिय ‘महादेवी’ला गावातच ठेवण्यासाठी शक्य त्या सर्व मार्गांचा अवलंब केला, पण शेवटी त्यांना निरोप द्यावा लागला.

वनतारा प्रशासनाचं निवेदन

‘वनतारा’ प्रशासनाने ‘महादेवी’ सुरक्षितपणे जामनगरला पोहचल्याचं जाहीर केलं आहे. त्यांनी सोशल मीडियावर सांगितलं की, ‘महादेवी’ आता त्यांच्या पशुवैद्यकीय पथकाच्या देखरेखीखाली आहे. तिच्या तात्काळ आणि दीर्घकालीन वैद्यकीय गरजांची काळजी घेतली जात आहे. भविष्यात तिला इतर हत्तींचा सहवास आणि स्वातंत्र्य मिळेल, असंही त्यांनी म्हटलं. गावकऱ्यांच्या भावनांबद्दल सहानुभूती व्यक्त करत, वनताराने लोकांना संघर्ष न करता सहकार्य करण्याचं आवाहन केलं.

‘पेटा’ने आपल्या पत्रकात म्हटलं की, ‘महादेवी’ला मठात साखळ्यांनी बांधून काँक्रिटच्या जमिनीवर ठेवलं जात होतं, ज्यामुळे तिची तब्येत खालावली. त्यांनी हस्तांतरणादरम्यान गावकऱ्यांकडून दगडफेक झाल्याचा दावाही केला. पण आता ‘महादेवी’ला वनतारामध्ये योग्य उपचार आणि इतर हत्तींचा सहवास मिळेल, असं त्यांनी सांगितलं.

महादेवी हत्तीण कोल्हापुरात परत येण्याचा अंतिम निर्णय आता सर्वोच्च न्यायालयात होणार आहे. सरकार या प्रकरणात पक्षकार म्हणून सहभागी होणार असून, कायदेशीर प्रक्रिया लवकरच सुरू होईल. स्थानिक नागरिक, नांदणी मठ आणि सरकार एकत्रितपणे महादेवीच्या पुनर्वसनासाठी प्रयत्नशील आहेत. येत्या काही दिवसांत या प्रकरणात महत्त्वाचे निर्णय अपेक्षित आहेत.

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न...

१) महादेवी हत्तीण कोण आहे?
नांदणी मठात ३३ वर्षे राहणारी आणि धार्मिक मिरवणुकांमध्ये सहभागी असलेली हत्तीण.

२) तिला गुजरातला का हलवण्यात आलं?
पेटाच्या तक्रारीनंतर सर्वोच्च न्यायालयाने वनतारा केंद्रात हलवण्याचे आदेश दिले.

३) गावकरी का विरोध करत आहेत?
महादेवी त्यांच्यासाठी भावनिक व धार्मिक परंपरेचा अविभाज्य भाग आहे.

४) महाराष्ट्र सरकारने काय पाऊल उचललं?
सर्वोच्च न्यायालयात याचिका दाखल करून प्रकरणात पक्षकार होण्याचा निर्णय घेतला.

५) आता पुढे काय होणार?
सर्वोच्च न्यायालयात अंतिम सुनावणी होऊन महादेवीच्या परतीबाबत निर्णय घेतला जाईल.