Nagpur News: राजेरजवाड्यांच्या काळात युद्धात तसेच शिकारीसाठी उपयोगी ठरणाऱ्या पश्‍मी या अवर्णीत श्‍वानांना स्वतंत्र ओळख मिळवून देण्याचा प्रयत्न महाराष्ट्र पशु व मत्स्य विज्ञान विद्यापीठ (माफसू) व पशुसंवर्धन विभाग यांच्या सहकार्याने होत आहेत. विद्यापीठाचे कुलगुरू डॉ. नितीन पाटील, संशोधन संचालक डॉ. नितीन कुरकुरे, विस्तार संचालक डॉ. अनिल भिकाने, डो. सुधीर राजूरकर व डॉ. नंदकुमार गायकवाड यांच्या मार्गदर्शनात या श्‍वानांच्या संदर्भाने माहिती संकलनाचे काम होती घेण्यात आले आहे.

पश्‍मी श्‍वानासंदर्भाने डॉ. पंडीत नांदेडकर यांनी दिलेल्या माहितीनुसार, जाणवळ (ता. चाकूर, लातूर) व आजूबाजूच्या भाग हा पश्‍मी श्‍वानांचे हे मूळ आहे. लातूर, परभणी, नांदेड, सातारा, सांगली, सोलापूर, पुण्यासह महाराष्ट्राच्या इतर जिल्ह्यात ते आढळते. कर्नाटक, तेलंगणा, उत्तराखंड, तमिळनाडू, दिल्ली, छत्तीसगड, पश्‍चिम बंगाल व आंध्र प्रदेश राज्यांतही त्यांना संरक्षण व शिकारीकामी नेण्यात आले.

श्वानास जाणवळ पश्‍मी, भारतीय हॉउंड असेही संबोधले जाते. राजा-महराजांसह शेतकऱ्यांकडून यांचा शिकारसाठी उपयोग होत होता. हिंस्त्र वन्यप्राण्यांनी हल्ला केल्यास बचावाकरिता या श्‍वानांच्या कॉलर बेल्टला खिळे लावले जात होते. पश्‍मी श्‍वानांच्या कानावर, पंजावर, मांडीवर जास्त प्रमाणात केस आढळतात.

वातावरणानुसार केस वाढ पाहवयास मिळते. प्रामुख्याने रंग काळा, राखडी, सोनेरी, कत्था, पांढरा असतो. यांची मान बारीक, लवचिक, ओठ घट्ट चिकटलेले, कान लांब व खालील बाजूस झुकलेले, शेपटीच्या टोकाशी अंगठीप्रमाणे अर्थ वेटोळा पाहवयास मिळतो. ते २४ ते ३० इंचांपर्यंत वाढून १७ ते ३८ किलो वजनाचे असतात.

चपळ, सहनशक्‍ती खूप, शांत, धाडसी, अलर्ट अशी अनेक वैशिष्ट्ये या श्‍नानांची आहेत. विशेषतः या श्‍वानांचा उपयोग संरक्षणकामी होतो, असे डॉ. पंडीत नांदेडकर यांनी सांगितले.पश्‍मी श्‍वानाच्या या संशोधन कार्यात डॉ. प्राजक्‍ता जाधव, डॉ. विलास डोंगरे, डॉ. महेश चोपडे, डॉ. एस. साजीद अली, डॉ. महेश दिघे यांचेही योगदान आहे.

उपयोग आणि किंमत

- पहारा आणि शिकार या दोन्ही कामांसाठी या श्‍वानांचा उपयोग होतो

- पश्‍मी जातीचे नर पिलू ९ हजार रुपयांपर्यंत तर मादी पिलू ६ हजार रुपयांपर्यंत विकले जाते.