Goat Rearing Management :

शेतकरी नियोजन

शेळीपालन

शेतकरी : गणेश जगन्नाथ काळे

गाव : तामशी , ता. बाळापूर, जि. अकोला

एकूण शेळ्या : ७६

शेळीपालनातील अनुभव : १० वर्षे

अकोला जिल्ह्यातील तामशी (ता.बाळापूर) येथील गणेश काळे हे २०१४ पासून शेळीपालन व्यवसाय करत आहेत. सध्या त्यांच्याकडे एकूण ७० शेळ्या आहेत. त्यात उस्मानाबादी आणि बेरारी या जातींचा समावेश आहे.

या शेळ्यांच्या जाती काटक असल्याने कोणत्याही वातावरणात टिकून राहतात. योग्य व्यवस्थापन केल्यास चांगले उत्पादन मिळते. सध्या तापमानात वाढ होत असल्याने शेळ्यांच्या खाद्य, पाणी व्यवस्थापनावर भर दिला जाईल. वाढत्या उन्हापासून शेळ्यांचे संरक्षण करण्यासाठी शेडनेट बांधून सावली केली जाईल.

व्यवस्थापनातील बाबी

नुकतेच थंडीचे प्रमाण कमी होऊन उन्हाचा पारा वाढण्यास सुरवात झाली आहे. अशा परिस्थितीमध्ये सर्वप्रथम शेळ्यांसाठी गोठ्यात पाण्याची भांडी वाढविली जातात.

पूर्ण भांड्यांना चुना व ब्लिचिंग पावडर लावून घेतली जाते. जेणेकरून भांड्यांना शेवाळ लागणार नाही आणि पाणी स्वच्छ राहील. आठवड्यातून दोन वेळा पिण्याच्या भांड्यांना चुना व ब्लिचिंग पावडर लावली जाते.

उन्हाळ्याच्या दिवसांत शेळ्यांना अशक्तपणा जाणवतो. त्यासाठी साधारण पन्नास लिटर पाण्यामध्ये २५० ग्रॅम साखर, २५ ग्रॅम मीठ व २० ग्रॅम हळद व इलेक्ट्रॉलचा वापर देखील केला जातो. हे मिश्रण आठवड्यातून

तीन ते चार वेळा शेळ्यांना पाण्‍यातून दिले जाते. त्यामध्ये आठवड्यातून एकदा दोन लिंबाचा रस मिसळला जातो.

चारा व्यवस्थापन

दररोज सकाळी सात वाजता शेळ्यांना २५० ग्रॅम पशुखाद्य दिले जाते. त्यानंतर आठ वाजता दोन तास शेळ्यांना चरण्याकरिता सोडले जाते.

श्री. काळे यांच्या येथील क्षेत्र बागायती असल्याने उन्हाळ्याच्या दिवसांत देखील हिरवा चारा मुबलक प्रमाणात उपलब्ध असतो. त्यामुळे उन्हाळ्याच्या दिवसांत शेळ्यांना बाहेर चरण्याकरिता सोडले जाते.

शेळ्यांना दुपारच्या वेळेस दोन वाजता शेतातील दशरथ घास, लसूण व मका खाण्यास दिला जातो. संध्याकाळी तुरीचे कुटार दिले जाते.

आगामी नियोजन

हिवाळ्यामध्ये शेळीच्या शरीरावर परजिवी कीटकांचा प्रादुर्भाव होतो. तसेच शेळ्यांच्या केसांमध्ये कोंड्यांचे प्रमाण होत असते. हिवाळ्याच्या दिवसांत थंडीचे प्रमाण जास्त असल्याने त्यांना धुणे शक्य होत नाही. त्यासाठी तापमानात वाढ उन्हाळ्याच्या दिवसांत शाम्पू लावून शेळ्यांना स्वच्छ धुतले जाते. धुतल्यानंतर शेळ्यांमध्ये चकाकी व दुर्गंधी कमी होते.

चारा व्यवस्थापनात कोणताही बदल केला जाणार नाही. बाहेर रानामधील चारा कमी झाल्यानंतर शेळ्यांना शेडमध्येच चारा खाण्यास दिला जाईल.

तापमान जास्त प्रमाणात वाढल्यास पर्यायी व्यवस्था उन्हापासून संरक्षणासाठी हिरव्या नेटचा वापर केला जाईल.

नियोजनाप्रमाणे दर तीन महिन्यांनी शेळ्यांना जंताचे औषध दिले जाते. त्यानुसार शेळ्यांना जंताच्या मात्रा दिल्या जातील.

पशुवैद्यकांच्या सल्ल्यानुसार नियमित लसीकरणावर भर दिला जातो. डिसेंबर महिन्यात एफएमडी आजाराचे लसीकरण केले आहे.

उन्हाळ्याचे दिवसांत शेळ्यांची पाण्याची गरज वाढते. त्यासाठी दिवसभर शेळ्यांना थंड पाणी देण्यावर भर दिला जाईल.

गणेश काळे, ९५२७१५६७४७

(शब्दांकन : गोपाल हागे)