पुणे ः भारतात आयात केल्या जाणाऱ्या फॉर्म्यूलेशनयुक्त कीडनाशक (Imported Pesticide) उत्पादनासोबत आता त्याच्या सक्रिय घटकाचीही (टेक्निकल ग्रेड) नोंदणीही भारतात बंधनकारक करण्यात आली आहे.

त्याचा फायदा स्वदेशी कीडनाशके (Domestic Pesticide Industry) उद्योगाला चांगल्या प्रकारे होणार असून, आयात प्रक्रिया वा धोरणातील (Import Export Policy) त्रुटी त्यामुळे दूर होण्यास मदत मिळणार असल्याची प्रतिक्रिया स्वदेशी कीडनाशके उद्योगाने व्यक्त केली आहे.

देशातील कीडनाशकांची बाजारपेठ आता १७ हजार कोटींच्या पुढे गेली आहे. कीडनाशके निर्मिती उद्योगात ‘टेक्निकल ग्रेड’ (तांत्रिक वा सक्रिय घटक) आणि फॉर्म्यूलेशन केलेल्या कीडनाशक उत्पादनांची उलाढाल मोठी आहे.

भारतात ‘फॉर्म्यूलेशन’युक्त कीडनाशके आयात केली जातात. केंद्रीय कीटकनाशक मंडळ आणि नोंदणीकरण समितीकडे (सीआयबीआरसी) त्याची नोंदणी बंधनकारक होती.

मात्र त्यातील सक्रिय घटकाची (टेक्निकल ग्रेड) नोंदणी मात्र अद्याप बंधनकारक नव्हती. मात्र नव्या नियमानुसार केवळ आयात होणाऱ्या फॉर्म्यूलेशनयुक्त कीडनाशकाचीच नव्हे, तर त्यातील सक्रिय घटकाची नोंदणीही आता बंधनकारक करण्यात आली आहे.

कीडनाशके उद्योगाची मागणी

भारतीय अर्थात स्वदेशी उत्पादने निर्मिती उद्योगातील सूत्रांच्या म्हणण्यानुसार देशात देशी उत्पादनांपेक्षा आयात सतत वाढते आहे. परिणामी, देशी कीडनाशके उद्योग संकटात आला आहे.

त्यामुळेच अनियंत्रित आयातीवर निर्बंध घाला अशी मागणी देशी कंपन्या केंद्राकडे करीत होत्या. कीडनाशकांची २०२०-२१ मधील आयात वाढून ४१ टक्क्यांवर गेली. मात्र फॉर्म्यूलेशनुक्त उत्पादनांचे प्रमाण केवळ ११ टक्क्यांच्या आसपास राहिले. आयात उत्पादने देशी उत्पादनांशी स्पर्धा करीत स्थानिक उद्योगांची हानी करीत आहेत.

ही बाब भारतीय कीडनाशके उत्पादक व फॉर्म्यूलेशन उत्पादने संघटना (पीएमएफएआय) केंद्राकडे सतत मांडत होती. त्यामुळे सक्रिय घटकाची नोंदणी सक्तीची करावी अशी मागणी गेल्या ११ वर्षांपासून केली जात होती.

देशातील कृषी रसायने व कीडनाशके निर्मितीमधील २२१ कंपन्यांचे नेतृत्व ‘पीएमएफएआय’कडे आहे. अखेर ही मागणी स्वीकारत नोंदणी प्रक्रिया ‘सीआयबीआरसी’कडून बंधनकारक करण्यात आली आहे.

यासंदर्भातील नव्या धोरणाला कृषी मंत्रालयाने मान्यता दिली आहे. अमेरिका, युरोप, ऑस्ट्रेलिया, ब्राझील, चीन या आघाडीच्या देशांतही अशी नोंदणी सक्तीची आहे. परंतु भारतात अशा नोंदणीची पद्धत नसल्यामुळे त्याचा फायदा आयातदार उठवत होते, असे देशी कीडनाशके उद्योगाचे म्हणणे आहे.

तिहेरी फायदा होईल

केंद्र सरकारच्या या निर्णयामुळे कृषी रसायने उद्योगात केंद्राच्या ‘मेक इन इंडिया’ व ‘आत्मनिर्भर भारत’ या धोरणाला बळ मिळेल. यामुळे सक्रिय घटक व फॉर्म्यूलेशनयुक्त उत्पादन अशा दोन्ही क्षेत्रांतील उत्पादकांचे नवे प्रकल्प देशात उभे राहू शकतील.

यामुळे निर्यात वाढेल. परिणामी, देशाला रोजगार, परकीय चलन आणि गुणवत्तापूर्ण कीडनाशकांचा पुरवठा असे तिहेरी लाभ मिळू शकतील असे ‘पीएमएफएआय’चे अध्यक्ष प्रदीप दवे यांनी सांगितले.