Brown Rot: संत्रा, मोसंबीवर ‘ब्राऊन रॉट’चा प्रादुर्भाव

आंबिया बहारच्या संत्रा, मोसंबी फळांवर फायटोप्थोरा बुरशीचा प्रादुर्भाव होतोय. त्यामुळे पाने काळी पडणे, पानगळ होणे आणि फळांवर तपकिरी डाग अशी लक्षणं दिसून येत आहेत. ढगाळ वातावरण, पावसाची रिमझिम, अपुरा सूर्यप्रकाश, थंड हवा, अधिक आर्द्रता, कमी तापमान तसेच बागेतील ओलसर जमीनीमुळे या बुरशीचा प्रादुर्भाव होतो. डॉ. पंजाबराव देशमुख कृषी विद्यापीठाने बुरशीचा प्रादुर्भाव आणि उपाययोजना याविषयी पुढील माहिती दिली आहे.

बुरशीचा प्रादुर्भाव कसा ओळखावा ?

१. पानावरील चट्टे

जमिनीलगतच्या फांद्यावरील पाने व फळांना या बुरशीचा प्रादुर्भाव सगळ्यात आधी होतो. पाने टोकाकडून करपल्यासारखी दिसतात. ती मलूल होतात. अशी पाने हातात घेऊन त्यांचा चुरा केला की त्यांची घडी होते, मात्र पाने फाटत नाहीत. टोकाकडून झालेला प्रादुर्भाव पूर्ण पानावर होऊन पाने तपकिरी काळी पडतात. नंतर अशी पाने गळून झाडाखाली त्यांचा खच पडतो. फांद्यांवरची पानं गळून पडतात. झाड जणू खराट्यासारखे दिसते. परिणामी अकाली फळगळ होते. ही लक्षणे रोपवाटिकेमधील कलमामध्ये तसेच नुकत्याच लागवड केलेल्या कलमांवर सुद्धा दिसून येतात.

२) फळ कूज

पानांवर प्रादुर्भाव झाल्यानंतर जमिनी लगतच्या हिरव्या फळांवर तपकिरी करडे डाग पडतात. फळे एका बाजूने करपतात. पूर्ण फळ हे तपकिरी, काळ्या रंगाचे दिसते. फळे सडून गळतात. या फळसडीच्या अवस्थेला ब्राऊन रॉट किंवा तपकिरी रॉट म्हणतात. फळे खाली पडल्यानंतर फळांच्या पृष्ठभागावर पांढऱ्या बुरशीची वाढ दिसून येते. करड्या रंगाची फळे निरोगी फळात मिसळल्यास निरोगी फळेही सडतात.

नियंत्रण कसं करायचं?

• खाली पडलेल्या पानांची आणि फळांची विल्हेवाट लावावी. ती शेतात तशीच राहू देऊ नयेत. अन्यथा या रोगाची तिव्रता वाढते. रोग मोठ्या प्रमाणावर पसरतो.

• प्रतिबंधात्मक उपाय म्हणून संपूर्ण झाडावर फासिटील ए. एल. २.५ ग्रॅम किंवा कॉपर ऑक्सिक्लोराईड (५० डब्लू पी) ३ ग्रॅम प्रति लिटर पाणी घेऊन फवारणी करावी. झाडाच्या परिघामध्येसुद्धा फवारणी करावी. जेणेकरुन खाली पडलेल्या फळांवरील बुरशीचा नायनाट होईल. जमिनीतील सक्रिय बिजाणूंचा नायनाट होण्यासाठी मदत होईल. चांगले परिणाम मिळण्यासाठी या औषधामध्ये कोणतेही बुरशीनाशक, कीडनाशक आणि विद्राव्य खत मिसळू नये.

• रासायनिक किडनाशकाच्या फवारणीनंतर १५ दिवसानंतर ट्रायकोडर्मा हार्जियानम अधिक सुडोमनास फ्ल्युरोसन्स १०० ग्रॅम प्रत्येकी प्रति झाड १ किलो शेणखतात मिसळून झाडाच्या परिघात जमिनीतून द्यावे.