Moong Cultivation : उडीद, मूग, तूर पिकांचे क्षेत्र होतेय कमी

Jalgaon News : खानदेशात उडीद व मुगाखालील एकूण क्षेत्र सतत कमी होत आहे. पूर्वी हे क्षेत्र ५५ ते ५८ हजार हेक्टरपर्यंत असायचे. परंतु आजघडीला उडीद, मुगाखालील एकूण क्षेत्र ४० हजार हेक्टर एवढेदेखील राहत नसल्याची स्थिती आहे. यंदा तूर लागवडही जुजबी राहील, असे दिसते.

कारण तुरीचे दरही कमी होते. उडीद, मुगाची पेरणी खानदेशात पावसानंतर केली जाईल. मागील हंगामात जळगाव जिल्ह्यात मुगाची सुमारे १५ हजार हेक्टरवर तर उडदाची १६,२०० हेक्टरवर पेरणी झाली होती. धुळे व नंदुरबारमध्ये मिळून उडदाची सुमारे आठ हजार हेक्टरवर तर मुगाची सुमारे सहा हजार हेक्टरवर पेरणी झाली.

२०२०-२१ मध्ये खानदेशात उडीद व मुगाखालील एकूण क्षेत्र ५५ हजार हेक्टरपर्यंत होते. एकट्या जळगाव जिल्ह्यात उडदाची सुमारे १९ हजार हेक्टवर पेरणी झाली होती. तर मुगाचीदेखील सुमारे १७ हजार हेक्टरवर पेरणी झाली होती.

यापूर्वीही उडदाची पेरणी २० ते २१ हजार हेक्टरवर केली जात होती. परंतु पाऊस लांबणे किंवा जूनमधील पावसाचा खंड, अतिपाऊस यामुळे उडीद, मूग पिकांना मागील चार वर्षे सतत फटका बसला आहे. २०२३-२४ मध्ये पाऊस अल्प होता. जूनमध्ये २२ दिवस पावसाचा खंड होता. यामुळे उडीद, मूग पेरणी होऊ शकली नाही.

शिवाय अतिपावसात उडीद, मूग ही पिके पूर्णतः खराब होतात. त्यांचा चाराही हाती लागत नाही. शिवाय त्याचे बियाणे महाग आहे. फवारणी व अन्य खर्चही असतो. १० किलो बियाणे ८०० ते १४०० रुपयांना मिळते. शिवाय पुढे कापणी व मळणीचा खर्चही मोठा असतो. त्याचे दरही हंगामात कमी असतात. शेतकऱ्यांकडील साठा संपल्यानंतर दरात सुधारणा होते, असा अनुभव शेतकऱ्यांना आहे. यामुळे उडीद व मूग पेरणी खानदेशात कमी झाली आहे. २०२२-२३ मध्ये दुष्काळाचा फटका उडीद, मुगाला बसला. तर

त्यापूर्वीचे तीन वर्षे व मागील वर्षी (२०२४-२५) अतिवृष्टीने उडीद, मूग ही पिके हातची गेली. उडदाचे एकरी दीड क्विंटल उत्पादनदेखील मागील चार वर्षांत अनेक शेतकऱ्यांना मिळू शकलेले नाही. उत्पादन हाती येतानाच ऑगस्टमध्ये पाऊस धुमाकूळ घालतो. यात कापणी व मळणी होत नाही. त्याचा दर्जा घसरतो व खरेदीदार दर पाडतात, असाही प्रकार घडला आहे.

काळ्या कसदार जमिनीत मक्यास प्राधान्य

खानदेशात काळ्या कसदार जमिनीत उडीद, मूग पिकाऐवजी सोयाबीन व मका पिकाची लागवड वाढत आहे. यंदा अनेकांनी मका व सोयाबीन लागवडीचे नियोजन केले आहे. मका पिकात तूर, सोयाबीनमध्ये तूर असे प्रयोगही उडीद व मूग पेरणीऐवजी शेतकऱ्यांनी मागील वेळेस केले आहेत. हलक्या व मध्यम जमिनीत तूर येत असल्याने तूर लागवड संबंधित भागात होईल. पण तूर लागवड घटेल. काळ्या कसदार जमिनीत मक्यास प्राधान्य मिळणार आहे.