डॉ. सतीश जाधव, प्रा. शिवाजी गायकवाड, डॉ. सुनील लोहाटेIndian Agriculture: विविध आकार, रंग छटा, आकर्षकता आणि टिकाऊपणा अशा गुणांमुळे ॲस्टर फुले लोकप्रिय आहे. महाराष्ट्रातील हवामान पोषक असून, तिन्ही हंगामांत या फुलझाडांची लागवड करता येते. ॲस्टरच्या फुलांचा वापर हार, फुलदाणी, पुष्पगुच्छांसोबत लग्न समारंभ, गणपती उत्सव, दसरा, दिवाळी, नाताळ अशा सणासमारंभामध्ये सुशोभनासाठी केला जातो. याच्या सुट्या फुलांप्रमाणेच कट फ्लॉवर म्हणूनही वापर करत येत असल्याने पुणे, मुंबई, नाशिक आणि अन्य छोट्या शहरांतील बाजारपेठांमध्येही ॲस्टर फुलांना चांगली मागणी आहे. अन्य हंगामी फुलांच्या तुलनेत ॲस्टरची लागवड सोपी, कमी खर्चाची असून, कमी कालावधीत फुलांची काढणी होत असल्याने सामान्य शेतकऱ्यांद्वारेही याला पसंती दिली जाते. .हवामानॲस्टर हे मुख्यत्वे थंड हवामानाचे पीक असले तरी त्याची लागवड वर्षातील तिन्ही हंगामांत करणे शक्य आहे. थंड हवामानात ॲस्टरची वाढ चांगली होऊन, फुलांचा दर्जाही चांगला मिळतो. मात्र या फूल पिकाला फार कडक थंडी किंवा कडक ऊनही मानवत नाही. त्यामुळे खानदेश, विदर्भातील उन्हाळा; नाशिक परिसरातील कडक थंडी; आणि कोकणातील पावसाळ्याचा काळ वगळता महाराष्ट्रातील बहुतांश ठिकाणी वर्षभर ॲस्टरची लागवड करता येते. या पिकास भरपूर सूर्यप्रकाश आवश्यक असतो. उन्हाळी हंगामात तापमान जास्त वाढल्यास वाजवीपेक्षा जास्त दांडा निपजतो व फुलांचा दर्जा देखील चांगला मिळत नाही. त्यामुळे जास्तीत जास्त दर्जेदार फुले मिळण्यासाठी बियाण्याची पेरणी रोपवाटिकेत सप्टेंबर किंवा ऑक्टोबर महिन्यात करावी. लागवड करतेवेळी सगळे क्षेत्र एकाच वेळी न लावता तीन अगर चार टप्प्यांत लावावे. म्हणजे फुले अधिक काळ बाजारात पाठविता येतील..Flower Farming Success : अभ्यासपूर्ण गुलाबशेतीतून आर्थिक स्थैर्य, समाधानही .जमीनॲस्टरची लागवड निरनिराळ्या जमिनीमध्ये करतात. परंतु पाण्याचा उत्तम निचरा होणारी मध्यम ते भारी जमीन या पिकास चांगली मानवते. काळी कसदार भारी व पाण्याचा निचरा न होणाऱ्या जमिनीत रोपांची मर मोठ्या प्रमाणावर होते. निकस आणि हलक्या जमिनीत पिकाची वाढ खुंटते. अॅस्टरच्या पिकासाठी मध्यम कसदार, पोयट्याची, पाण्याचा उत्तम निचरा होणारी जमीन चांगली मानवते. भारी कसदार जमिनीत पिकाची वाढ जोमदार होत असली तरी फुले कमी लागतात. चुनखडीयुक्त तसेच दलदलीच्या जमिनी या पिकासाठी अयोग्य असतात. वरकस व हलक्या जमिनीत पिकांची वाढ खुंटते आणि फुले लहान व निस्तेज निपजतात, त्यामुळे अशा जमिनी लागवडीसाठी निवडू नयेत..लागवड हंगामलागवड वर्षभरात कधीही करता येते. तरीही हंगाम लागवडीची जात आणि स्थानिक हवामान याचा विचार करून बाजारातील मागणीनुसार लागवडीचा हंगाम निवडावा. खरिपामध्ये जून-जुलै, रब्बीमध्ये ऑक्टोबर -नोव्हेंबर आणि उन्हाळी हंगामासाठी फेब्रुवारी-मार्च महिन्यांत लागवड करावी.सुधारित जाती व प्रकारॲस्टरमध्ये फुले येण्याच्या कालावधीनुसार हळवी, निमगरवी आणि गरवी असे प्रकार पडतात. हळव्या प्रकारात फुलांचा कालावधी तीन महिन्यांचा, निम गरवी प्रकारात चार महिन्यांचा आणि गरव्या प्रकारात चार ते पाच महिन्यांचा कालावधी असतो. त्याच बरोबर फुलांचा रंगाचा आणि बाजारातील मागणीचा विचार करून योग्य वाण लागवडीसाठी निवडावा..रोपवाटिकारोप निर्मितीसाठी २ × १ मीटर आकाराचे गादीवाफे तयार करावेत. वाफ्याची उंची १० सें. मी. ठेवावी.वाफे बारीक माती आणि चांगली कुजलेले शेणखत मिसळून बनवावेत. तयार वाफ्यावर १० ते १२ सें. मी. अंतरावर ओळीत बी पेरावे. बी पेरण्यासाठी लांबीला आडव्या ओळी ओढाव्यात.बी एक सें.मी. पेक्षा जास्त खोल पेरू नये. बी हलक्या हाताने खत, माती मिश्रणाने झाकावे. नंतर झारीने हलके पाणी द्यावे. बी उगवणीनंतर रोपांना आवश्यकतेनुसार पाणी द्यावे व खुरपणी करावी.साधारणतः ३० ते ४० दिवसांनी रोपे पुनर्लागवडीसाठी तयार होतात..Flower Farming : फुलशेतीत उत्साहाचा ‘फुलोरा’.लागवडीचे अंतरलागवडीसाठी ६० सें. मी. अंतराने सरी वरंबे तयार करावेत. किंवा सपाट वाफ्यावर काही ठिकाणी लागवड करतात. अशा प्रकारे ३० सें.मी. × ३० सें.मी. किंवा ३० सें.मी. × ६० सें.मी. अंतरावर लागवड करावी. लागवडीचे अंतर जात, हंगाम आणि जमीन यावर अवलंबून असते. बाजारातील मागणी लक्षात घेऊन लागवडीचे नियोजन करावे. एकदम लागवड न करता १५ दिवसांच्या अंतराने थोडी थोडी लागवड करावी..एकात्मिक अन्नद्रव्य व्यवस्थापनजमीन तयार करताना हेक्टरी २० ते २५ टन चांगले कुजलेले शेण खत जमिनीत मिसळावे. माती परीक्षणानुसार प्रति हेक्टरी १००: १००: १०० किलो नत्र, स्फुरद व पालाश प्रति हेक्टरी द्यावे. पूर्ण स्फुरद व पालाश लागवडीच्या वेळी द्यावे, तर उर्वरित अर्धे नत्र लागवडीनंतर एक महिन्याने द्यावे. तसेच लागवडीच्या वेळेस शेणखताबरोबर १:१० या प्रमाणात फेरस सल्फेट २० किलो आणि १० किलो झिंक सल्फेट प्रति हेक्टरी द्यावे.आंतरमशागतलागवडीनंतर १५ ते २० दिवसांनी पहिली खुरपणी करावी. नंतर प्रति हेक्टरी नत्राचा दुसरा हप्ता ५० किलो या प्रमाणात द्यावा. रोपाला मातीची भर द्यावी. त्यामुळे रोपाच्या खोडाला चांगला आधार मिळतो. परिणामी, फुले लागल्यानंतर झाड न कोलमडता सरळ वाढते. फुले खराब होत नाहीत..पाणी व्यवस्थापनजमिनीचा प्रकार, वातावरण आणि हंगाम या नुसार पाणी व्यवस्थापन करावे.या पिकाच्या मुळ्या जमिनीत जास्त खोल जात नाहीत. त्या मातीच्या वरच्या थरात असतात. पिकाला साधारणतः ८ ते १० दिवसांच्या अंतराने पाणी द्यावे. कळी अवस्था ते फुले काढणीपर्यंत पाण्याचा ताण पडू देऊ नये. ठिबक सिंचनाद्वारे पाणी दिल्यास कमी पाण्यावर चांगले पीक येते. पिकाची वाढ, जमिनीचा प्रकार विचारात घेऊन गरजेनुसार एक किंवा दोन दिवसाआड ठिबकद्वारे पाणी द्यावे.पीक संरक्षणया पिकावर मावा, फुलकिडे, पाने आणि कळ्या खाणाऱ्या किडीचा किंवा मर रोगाचा प्रादुर्भाव होतो. शिफारशीप्रमाणे त्यांच्या नियंत्रणाचे उपाय योजावेत..काढणी तंत्रज्ञानॲस्टरची लागवड केल्यानंतर १० ते १२ आठवड्यांनी फुले तोडणीसाठी तयार होतात. ॲस्टरच्या फुलाची तोडणी दोन प्रकारे केली जाते. एक तर पूजेसाठी किंवा सजावटीसाठी पूर्ण उमललेली फुले तोडली जातात किंवा दुसरे म्हणजे काही प्रमाणात फुले उमलल्यानंतर पूर्ण झाडच जमिनीवर छाटले जाते. फक्त फुलांची तोडणी करावयाची झाल्यास सकाळी लवकर तोडणी करावी. तर पूर्ण झाड फुलदांड्यासाठी वापरायचे असल्यास सायंकाळी झाड छाटून ताबडतोब स्वच्छ पाण्यामध्ये ठेवावे. फुले तोडल्यानंतर उन्हात ठेवू नयेत किंवा फुलावर पाणी शिंपडू नये. हेक्टरी एक लाख जुड्यांचे उत्पादन मिळते. ॲस्टरची लागवड करताना शिफारशीनुसार सर्व लागवड पद्धतींची अंमलबजावणी केल्यास १२ ते १५ मे. टन प्रति हेक्टर याप्रमाणे उत्पादन मिळते.डॉ. सतीश जाधव, ९४०४६८३७०९विभागीय कृषी संशोधन केंद्र, गणेशखिंड, पुणे.ॲग्रोवनचे सदस्य व्हाशॉपिंगसाठी 'सकाळ प्राईम डील्स'च्या भन्नाट ऑफर्स पाहण्यासाठी क्लिक करा.Read the Latest Agriculture News in Marathi & Watch Agriculture videos on Agrowon. Get the Latest Farming Updates on Market Intelligence, Market updates, Bazar Bhav, Animal Care, Weather Updates and Farmer Success Stories in Marathi.ताज्या कृषी घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम , टेलिग्रामवर आणि व्हॉट्सॲप आम्हाला फॉलो करा. तसेच, ॲग्रोवनच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.
