कृष्णा काळे, डॉ. कपिल काळे
शतावरी वनस्पतीच्या मुळापासून अंकुरापर्यंत औषधी गुणधर्म आहेत. शतावरीचा उपयोग युनानी, आयुर्वेद उपचारामध्ये केला जातो. या वनस्पतीला अतिरसा, बहुसुथा आणि शतवीर्य या नावाने देखील ओळखतात. औषधी गुणधर्मांसाठी मोठ्या प्रमाणावर याचा वापर केला जातो.
शतावरी लिलिएसी कुटुंबातील आहे. हिमालय, भारत, नेपाळ आणि श्रीलंका या ठिकाणी शतावरी मोठ्या प्रमाणात आहे. ही वनस्पती दोन मीटर लांबीपर्यंत वाढते. सडपातळ देठ आणि विपुल पांढरी, नाजूक फुले असलेली पट्टी असलेली पाने आहेत. या वनस्पतीला अतिरसा, बहुसुथा आणि शतवीर्य या नावाने देखील ओळखतात.
औषधी गुणधर्मांसाठी मोठ्या प्रमाणावर याचा वापर केला जातो. या वनस्पतीच्या मुळापासून अंकुरापर्यंत औषधी गुणधर्म आहेत. शतावरीचा उपयोग युनानी, आयुर्वेद उपचारामध्ये केला जातो.
शतावरी महिलांना आयुष्याच्या प्रत्येक टप्प्यावर साथ देते. शतावरीचे मुख्य घटक हे स्टिरॉइडल सॅपोनिन्स आहेत जे इस्ट्रोजेन रेग्युलेटर म्हणून त्याचा वापर करतात. मासिक पाळीचे नियमन करण्यास, मासिक पाळीच्या क्रॅम्प्स कमी करण्यास आणि गमावलेल्या रक्ताचे प्रमाण नियंत्रित करण्यास मदत करते. हे द्रवपदार्थ टिकवून ठेवण्यास मदत करू करते.
शतावरीमध्ये सॅपोनिन्सचे प्रमाण जास्त असते. सॅपोनिन्स हे अँटिऑक्सिडेंट क्षमता असलेले संयुगे आहेत. आजारपणावर मात करण्यासाठी हे उपयुक्त आहे.
मातांना त्यांच्या नवजात बालकांना दूध पाजणे काही वेळा त्रासाचे होते. अशक्तपणा, कमी रक्तदाब किंवा फक्त तणाव यासारख्या विविध कारणांमुळे असे होऊ शकते. शतावरी दररोज घेतल्याने दूध उत्पादन सुलभ आणि नियमन होण्यास मदत होते. ही पद्धत लहान बाळांच्या पोषणासाठी योग्य आहे. यामुळे त्यांची रोगप्रतिकारक शक्ती मजबूत होते. शतावरी ही एक नैसर्गिक औषधी वनस्पती आहे त्यामुळे बाळाला कोणतेही नुकसान होत नाही.
पुरुषांच्या तुलनेत स्त्रियांमध्ये मूड स्विंग अधिक सामान्य आहे. हे मासिक पाळी, गर्भधारणा किंवा हार्मोनल समस्यांमुळे होऊ शकते. मूड स्विंग्स केवळ आपला मूड खराब करू शकत नाहीत तर आपल्याला लोकांशी संवाद साधणे देखील अवघड बनवते. शतावरी नियमितपणे घेतल्याने मूड स्विंग्सचा सहज सामना करण्यास मदत होते.
पालक होणे हा एखाद्याच्या जीवनातील सर्वांत आनंददायी अनुभवांपैकी एक आहे, परंतु दुर्दैवाने काही लोकांसाठी प्रजनन समस्या त्यांना आनंदी जीवन जगण्यापासून प्रतिबंधित करते. शतावरीमध्ये फायदेशीर घटक असतात, त्यामुळे त्याचे सेवन केल्याने प्रजनन समस्या दूर ठेवल्या जाऊ शकतात आणि गर्भधारणेची शक्यता जास्त असते.
शतावरी वनस्पती गॅस्ट्रिक समस्यांवर उपचार करण्यासाठी ओळखली जाते. शतावरीच्या वाळलेल्या मुळांची पावडर बनवून त्याचा रस बनवता येतो. गॅस्ट्रोइंटेस्टाइनल ट्रॅक्टमध्ये होणारे अल्सर आणि इतर आजार बरे करण्यासाठी या रसाचे सेवन उत्तम आहे. या वनस्पतीचे नियमित सेवन केल्यास गॅस्ट्रोपेरेसिसही बरा होतो.
शतावरी मूत्रमार्गाच्या समस्या आणि संक्रमणांविरुद्ध लढण्यास मदत करते. त्यामुळे मूत्राशयाचे आरोग्यही चांगले राहते. याशिवाय, शतावरीच्या नियमित सेवनाने किडनी स्टोनचा आकार कमी होण्यास मदत होते आणि काहीवेळा तो पूर्णपणे बरा होतो.
शतावरी रोगप्रतिकारक पेशींना उत्तेजित करण्यात खूप महत्त्वाची भूमिका बजावते. हे मूळ `सॅपोजेनिन` मध्ये असलेल्या स्टिरॉइडल घटकामुळे गृहीत धरले जातेय हा घटक शरीराची प्रतिकारशक्ती वाढवतो. आजाराशी लढा देणाऱ्या पेशींना उत्तेजित करते.
- कृष्णा काळे,
८८०५९६८५३६ (अन्नप्रक्रिया तज्ज्ञ आहेत.)
Read the Latest Agriculture News in Marathi & Watch Agriculture videos on Agrowon. Get the Latest Farming Updates on Market Intelligence, Market updates, Bazar Bhav, Animal Care, Weather Updates and Farmer Success Stories in Marathi.
ताज्या कृषी घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम , टेलिग्रामवर आणि व्हॉट्सॲप आम्हाला फॉलो करा. तसेच, ॲग्रोवनच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.