पाण्याचे बचत गट बनवून दुष्काळ हटविणारे काऱ्होळ

अौरंगाबाद जिल्ह्यातील काऱ्होळ गावाने चक्क पाण्याचे बचत गट निर्माण केले आहेत. सुमारे बारा ते तेरा गटांनी केलेल्या कामांमधून पाण्याचे महत्त्व अधोरेखित झाले आहे. जलसंधारणाच्या कामातून साठलेल्या पाण्याचा उपसा होऊ न देणे, सिंचन व पिण्याच्या पाण्याचा कार्यक्षम वापर हे उद्दिष्ट ठेवून गट कार्यरत आहेत. त्यातूनच शेती व पयार्याने गावच्या अर्थकारणालाच गती मिळून इथलं सारं शिवार हिरवंगार झालं आहे.   दुष्काळाची गडद छाया अनुभवणाऱ्या औरंगाबाद जिल्ह्यात यंदाही पाण्याची अवस्था तशी बेताचीच आहे. जिल्ह्यात मध्यम, लघू प्रकल्पातील पाणीसाठ्यांची अवस्था चिंता वाढविणारी होती. अशावेळी चार वर्षांपूर्वी पाण्यासाठी टोकाचा संघर्ष करावा लागलेल्या औरंगाबाद जिल्ह्याच्या सीमेवरील काऱ्होळ गावात मात्र यंदा पाण्याची निश्चिंती आहे. सुमारे सहाशे हेक्‍टरवर विस्तारलेल्या गावशिवारातील सुमारे १७० विहिरींना जलसंधारणाच्या कामामुळे दहा ते बारा फुटांवर पाणी लागले आहे. लोकसहभागाची जोड काऱ्होळ गावशिवारात सेवा संस्थेच्या माध्यमातून दोन वर्षांत जलसंधारणाच्या कामाला लोकसहभागाची जोड मिळाली. या जोडीमुळे गावकुसातील विहिरींची पाण्याची पातळी दहा बारा फुटावर आलीय. गावशिवारात फळबाग, भाजीपाल्याचे क्षेत्र वाढीस लागले. गावाच्या आर्थिक गाड्यात सर्वात महत्त्वाची भूमिका बजावणाऱ्या दुग्ध व्यवसायातही वृद्धिंगत होण्यास वाव मिळाला आहे. कायम पाण्याच्या चिंतेत असलेल्या गावकऱ्यांचा मोठा प्रश्न मिटल्याने गावपुढाऱ्यांना आता पाणी सोडून गावाच्या विकासात महत्त्वपूर्ण ठरणाऱ्या इतर विषयांकडे लक्ष देण्यास खऱ्या अर्थाने वेळ मिळत असल्याचे चित्र आहे. जलसंधारणाच्या कामासाठी गावाची निवड काऱ्होळ गावालगत चवंड नावाची नदी असून तिला चार ओढे येऊन मिळतात. मात्र पडणारे पाणी ओढ्यातून नदीत व तेथून थेट वाहून जात असल्याने टॅंकरच्या पाण्याशिवाय पर्याय नव्हता. बागांनाही टॅंकरने पाणी देण्याशिवाय पर्याय नव्हता. प्रतिकूल परिस्थिती पाहून गावाची निवड जलसंधारण प्रकल्पासाठी करण्यात आली. जानकीदेवी बजाज ग्रामविकास संस्थेने सीएसआर फंडाच्या माध्यमातून सन २०१५-१६ मध्ये प्रकल्पासाठी हे गाव सेवा संस्थेला दत्तक दिले. अशी झाली कामे

कामांची फलश्रुती

जलस्वयंपूर्णतेचे होत असलेले फायदे

प्रतिक्रिया पाण्यासाठी झुंजणाऱ्या आम्हा गावकऱ्यांना आता पाच रुपयांत वीस लिटर शुद्ध पाणी मिळू लागलं आहे. त्यामुळं आजारी पडण्याचं प्रमाणही घटलं आहे. -गणेश गुसिंगे संपर्क- ९७६४८४४६०२   शुद्ध पाणी देण्याचा प्रकल्प चालविण्याचं प्रशिक्षण घेतल्यानं रोजगार मिळाला. - गणेश राऊत, युवक, काऱ्होळ   जलसंधारणाच्या कामांसाठी प्रचंड संघर्ष करावा लागला. पण पाण्याबाबत आता निश्चिंती झाली आहे. यात लोकसहभाग महत्त्वाचा ठरला आहे. -सचिन खलसे उपसरपंच, काऱ्होळ, ता. जि. औरंगाबाद संपर्क--९७६५००५५०६

पाण्यासाठी सर्वाधिक त्रस्त असलेल्या महिलांमध्ये आता समाधान आहे. पाण्यासाठी एकाच पाणवठ्यावर उडणारी जीवघेणी झुंबड थांबली आहे. रामदास खलसे, ग्रामस्थ गाव दुष्काळमुक्त करण्यासाठी काही लाख रुपये खर्च केले. आणखी कामे प्रस्तावित आहेत. पाण्याच्या बचत गटांपुढे जाऊन यापुढे गावाचं ‘वाॅटर बजेट’ तयार करून पाण्याचा कार्यक्षम वापर होण्यावर भर राहील. -अरविंद येलम  प्रकल्प अभियंता, सेवा संस्था औरंगाबाद संपर्क- ७५८८१६२१२९