दूध उत्पादनामध्ये भारताने आघाडी घेतली असली तरी स्वच्छ दुधाच्या बाबतीत आपल्याला प्रचंड काम करावे लागणार आहे. दूध काढण्यापासून संकलन, वाटपापर्यंत प्रत्येक टप्प्यावर स्वच्छतेला प्राधान्य द्यावे लागणार आहे. केवळ दूध उत्पादन वाढवण्याकडे आपले सर्व लक्ष एकवटले आहे. मात्र, स्वच्छ दूध उत्पादनाची सर्व तंत्रज्ञान अंगीकारणे आणि अवलंबणे अत्यावश्यक ठरणार आहे. त्यावरच व्यवसायाचे आर्थिक गणित अवलंबून असते. स्वच्छ दूध उत्पादनात रोगजंतूविरहित दुधाची मागणी सर्वत्र होऊ लागली आहे. गायीच्या दूध हे कितीही पोषक असले तरी त्यात अस्वच्छतेमुळे हानिकारक सूक्ष्मजीव असल्यास त्याचा फायदा होणार नाही. भविष्यात जंतूविरहित दुधाची मागणी दिवसेंदिवस वाढत जाणार आहे. गॅट करारामुळे एप्रिल २००४ नंतर पाश्चराईज्ड ग्रेडचे दूध म्हणजे प्रति मिलिलीटर दुधात जास्तीत जास्त ३०,००० जंतू असा निकष आहे. यापेक्षा अधिक जंतू आढळल्यास असे दूध एकतर नाकारले जाईल किंवा त्याचे दर कमी मिळतील. जागतिक स्पर्धेत दूध व्यवसाय टिकणे कठीण होईल. मोठ्या गोठ्यामध्ये व्यावसायिक दूध उत्पादनात हाताने दूध काढण्याऐवजी दूध संकलन यंत्राचा वापर गरजेचा बनत आहे. यामुळे मनुष्यबळामध्ये बचत होण्यासोबतच स्वच्छताही शक्य होते. दूध संकलनातील महत्त्वाच्या बाबी :
योग्य ती स्वच्छता राखून दूध संकलन करत राहिल्यास गाय-म्हशीच्या कासेचे आरोग्य अबाधित राहते. त्यांना सुप्त स्तनदाह होण्याची शक्यता अजिबात नसते. तसेच दूध उत्पादनातही काही प्रमाणात वाढ दिसून येते. डॉ. विवेक गोंगल, ७५०७४६६७२५ (पशुउत्पादन व व्यवस्थापन विभाग, पशुवैद्यकीय महाविद्यालय, राजेंद्रनगर, हैदराबाद.)
Read the Latest Agriculture News in Marathi & Watch Agriculture videos on Agrowon. Get the Latest Farming Updates on Market Intelligence, Market updates, Bazar Bhav, Animal Care, Weather Updates and Farmer Success Stories in Marathi.
ताज्या कृषी घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम , टेलिग्रामवर आणि व्हॉट्सॲप आम्हाला फॉलो करा. तसेच, ॲग्रोवनच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.