जनावरांमध्ये ज्वारी धाटांची विषबाधा

जनावरे ज्वारीचे कोवळे पोंगे खाणार नाहीत याकडे काळजीपूर्वक लक्ष द्यावे.ज्वारीचे पीक लहान अवस्थेत असताना जनावरांनी खाल्ले तर त्यांना विषबाधा होऊ शकते. जनावरांनी ज्वारीची कोवळी धाटे (पोंगे) खाल्ल्यास होणाऱ्या विषबाधेला किराळ लागणे असे म्हणतात. दरवर्षी रब्बी हंगामात जनावरांनी कोवळी पोंगे खाऊन ती दगावल्याच्या घटना घडतात. ज्वारीचे पीक लहान अवस्थेत असताना जनावरांनी खाल्ले तर त्यांना विषबाधा होऊ शकते, त्यामुळे पशुपालकांनी याबाबत जागरूक राहणे गरजेचे आहे. विषबाधेची कारणे  ज्वारीच्या कोवळ्या पोंग्यामध्ये धुरीन नावाचा विषारी घटक असतो. जनावरांनी पोंगे खाल्यानंतर पोटात धुरीनपासून हायड्रोसायनिक ॲसिड तयार होते. हे हायड्रोसायनिक ॲसिड जनावरांमध्ये विषबाधा करते. लक्षणे 

उपचार 

प्रतिबंधात्मक उपाय 

कासदाहाकडे दुर्लक्ष नको... कासदाहाची बाधा झालेली गाय,म्हैस दूध काढू देत नाही, कारण त्यांच्या कासेला सूज आलेली असते.जनावरांची कास जीवजंतूच्या संसर्गाला अतिशय संवेदनशील असते. त्यामुळे असंख्य प्रकारचे जिवाणू,विषाणू,बुरशी यांच्या प्रार्दुभावामुळे कासदाह होतो. दूध काढण्याची चुकीची पद्धत, दूध काढणाऱ्या व्यक्तीची अस्वच्छता, गोठ्यातील घाण, पशू खाद्यातील खनिज द्रव्यांची कमतरता,या गोष्टी कासदाह होण्यासाठी कारणीभूत ठरतात. दुष्परिणाम 

तीव्र स्वरूपातील कासदाह हा लक्षणावरून सहजपणे ओळखता येतो. सुप्त अवस्थेतील कासदाह या प्रकारामध्ये कुठलीच दृश्य लक्षणे दिसत नसल्यामुळे त्याचे निदान हे फक्त प्रयोगशाळांमध्ये करता येते. यासाठी प्रयोगशाळेत खालील प्रकारच्या चाचण्या कासदाह निदानासाठी महत्त्वाच्या असतात. सी.एम.टी. चाचणी  सुप्त / सौम्य स्वरूपातील कासदाहामध्ये दुधातील पांढऱ्या पेशींचे प्रमाण वाढते व दूध आम्लारीधर्मी होते.याची चाचणी करण्यासाठी एक विशिष्ट प्रकारची प्लास्टिक प्लेट वापरली जाते. या प्रत्येक कपामध्ये प्रत्येक सडातील दोन मिलि दूध घ्यावे. त्यामध्ये तेवढ्याच प्रमाणात सी.एम.टी. द्रावण मिसळावे. ते कप हलवून दूध व द्रावण मिसळावे. जर त्यामध्ये गुठळ्या आढळल्यास तो सुप्त प्रकारचा कासदाह असल्याचे समजावे . तसेच यासोबत प्रयोगशाळेतील इतर चाचण्या कराव्यात उदा. पेशींची संख्या मोजणे, रोग जतूंची तपासणी कारणे. उपचार पद्धती

संपर्क : डॉ.बी.सी.घुमरे, ९४२१९८४६८१ डॉ.विकास कारंडे, ९४२००८०३२३ (पशुवैद्यकीय औषधशास्त्र व विषशास्त्र विभाग, क्रांतिसिंह नाना पाटील पशुवैद्यकीय महाविद्यालय, शिरवळ, ता.खंडाळा,जि.सातारा)