महाराष्ट्रात रब्बी हंगामापेक्षा खरीप हंगामात मका पीक मोठ्या प्रमाणावर घेतले जाते. महाराष्ट्रात मका पिकाखालील सर्वात जास्त क्षेत्र औरंगाबाद जिल्ह्यात (२०४१ हजार हे.) असून त्याखालोखाल जळगाव जिल्ह्यात (१५४१ हजार हे.) तसेच जळगाव (१०८२ हे.) व नाशिक (१२०० हजार हे.) या जिल्ह्यात असून त्यांची उत्पादकता इतर जिल्ह्यापेक्षा जास्त आहे. महाराष्ट्रातील मका पिकाखालील एकूण क्षेत्रापैकी ३० टक्के क्षेत्र व १२ टक्के उत्पादन हे मराठवाड्यात होते. खरीप २०१७-१८ या वर्षाच्या आकडेवारी नुसार महाराष्ट्रात ९.१३ लाख हेक्टर क्षेत्र, २९.७८ लाख मेट्रीक टन उत्पादन व ३२५८ किलो प्रति हे. उत्पादकता आहे. हवामान ः मका उष्ण, समशीतोष्ण आणि शीत (थंड) अशा वेगवेगळ्या हवामानाशी समरस होणारे पीक आहे. मात्र, पीक वाढीच्या कोणत्याही काळात धुक्याचे हवामान मक्यास मानवत नाही. मका उगवणीसाठी १८ अंश सेल्सिअस तापमान योग्य असून त्यापेक्षा कमी तापमान असल्यास थंड आणि ओलसरपणामुळे अनेक रोगाचा प्रादूर्भाव होऊन उगवणीवर प्रतिकूल परिणाम होतो. मक्याची योग्य वाढ आणि विकासासाठी २५ ते ३० अंश सेल्सिअस तापमान चांगले, परंतु जेथे सौम्य तापमान (२० ते २५ अंश सेल्सिअस) आहे, अशा ठिकाणी मका वर्षभर घेता येतो. तसेच ३५ अंश सेल्सिअस पेक्षा अधिक तापमान असल्यास उत्पादनात घट येते. परागीभवनाच्यावेळी अधिक तापमान आणि कमी आर्द्रता असल्यास त्यांचा विपरीत परिणाम परागीभवन व फलधारणेवर होऊन उत्पादनात घट येते. जमीन मध्यम ते भारी, खोल, उत्तम निचऱ्याची आणि अधिक जलधारणाशक्ती असलेली जमीन चांगली. नदीकाठच्या गाळाच्या जमिनीत हे पीक फार चांगले येते. परंतु अधिक आम्ल (सामु ४-५पेक्षा कमी ) आणि चोपण अगर क्षारयुक्त (८.५ पेक्षा अधिक सामु) जमिनीत मका घेऊ नये. दलदलीची जमीनदेखील टाळावी. जमिनीचा सामु ६.५ ते ७.५ असावा. पूर्वमशागत उन्हाळ्यात जमिनीची खोल (१५ ते २० सें. मी.) नांगरट करावी. कुळवाच्या २-३ पाळ्या देऊन जमीन भुसभुसीत करावी. शेवटच्या पाळीच्या अगोदर २५ गाड्या शेणखत प्रति हेक्टरी पसरून द्यावे. जमिनीत चांगले मिसळावे. सुधारीत जाती मक्याच्या संमिश्र व संकरित जाती या स्थानिक जातीपेक्षा ६०-८० टक्के अधिक उत्पादन देणाऱ्या आहेत. महाराष्ट्रासाठी कालावधीप्रमाणे शिफारस केलेल्या संकरित आणि संमिश्र जाती ः करवीर, राजर्षी, पुसा अर्ली संकरित मका-१, पुसा अर्ली संकरित मका-२, पुसा अर्ली संकरित मका-३, प्रिया (मधुमका), विंग ऑरेंज (मधुमका), माधुरी (मधुमका), एनएससीएच-१२, एनके-६२४०, पीएससी-७०१, ९००-एम गोल्ड, एचक्युपीएम-१, एचक्युपीएम-५, एचक्युपीएम-७, पी-३५२२, बायो-९५४४, पीएस-६२१७ इ. पेरणीची वेळ खरीप हंगामात मक्याची लागवड जून महिन्यात मृग नक्षत्रावर पेरणीयोग्य पाऊस झाल्यानंतर ताबडतोब करावी. खरिपातील पेरणीस उशीर झाल्यास खोडकिडीचा प्रादुर्भाव होतो. यामुळे रोपांची संख्या कमी होऊन उत्पादनात घट येते. पेरणीची पद्धत

बियाण्याचे प्रमाण १५-२० किलो बियाणे प्रति हेक्टर पुरेसे. पेरणीपूर्वी थायरम २ ते २.५ ग्रॅम प्रति किलो बियाण्यास चोळावे. (करपा नियंत्रण) तसेच अॅझोटोबॅक्टर जिवाणू संवर्धक १५ ग्रॅम प्रति किलो बियाणास चोळल्यास उत्पादनात ५ टक्के वाढ होते. रासायनिक खत

विरळणी मका उगवणी नंतर ८-१० दिवसांनी एका ठिकाणावर एकच जोमदार रोप ठेवून विरळणी करावी. गरज भासल्यास खाडे भरून घ्यावेत. आंतरमशागत

पाणी व्यवस्थापन

संपर्क : डॉ. एल. एन. जावळे, ९४२१०८५९४७ (गहु व मका पैदासकार, गहु व मका संशोधन केंद्र, वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठ, परभणी.) ------------- ॲग्रोवन टीप - केंद्रिय कृषी मंत्रालयाने २८ कीडनाशकांवर बंदीचा प्रस्ताव नुकताच आणलेला आहे. त्यात वरील लेखातील ॲट्राझीन व पेंडिमिथॅलीन ही तणनाशके आणि थायरम या बुरशीनाशकाचा समावेश आहे.या बंदीच्या प्रस्तावावर हरकती व सूचना मागवण्यासाठी ४५ दिवसाचा अवधी दिलेला आहे. त्यानंतरच बंदीचा निर्णय कायम होऊ शकतो.