फऱ्या :
- या आजारास एकटांग्या नावाने ओळखतात. आजारास कारणीभूत जिवाणू मांसल भागामध्ये वाढतात.
- आजार गाई, बैल, म्हशींमध्ये आढळतो. विशेषत: लहान वयाच्या जनावरांमध्ये दिसतो.
कारणे :
- जिथे पाणी साचते, दलदल असते या ठिकाणी चरणाऱ्या जनावरांमध्ये आजार होतो. त्यांच्या मार्फत इतर जनावरांमध्ये प्रसार होतो. दूषित पाणी, चारा आणि बाधित जनावरांच्या तोंडातील जखमांद्वारे प्रसार होतो.
लक्षणे :
-आजारी जनावरास सुरुवातीला खूप ताप येतो.
- जनावरे पुढचा पाय उचलून धरतात.
- फऱ्याच्या मांसल भागामध्ये सूज येते. ती दाबल्यास चरचर आवाज येतो.
- सुजलेला भाग काळसर पडतो.
- वेळीच उपचार न केल्यास जनावर दगावते.
उपचार ः
आजारी जनावरांना पशुतज्ज्ञांकडून प्रतिजैविकाचे इंजेक्शन द्यावे लागते.
प्रतिबंधक उपाय :
- लस पावसाळ्यापूर्वी जनावरांना टोचून घ्यावी.

घटसर्प :
- आजारास गळा सुजी या नावाने ओळखतात. वासरांमध्ये आजार तीव्र स्वरूपात आढळतो. मृत्यूचे प्रमाण जास्त असते.
कारणे ः
- आजाराचे जिवाणू जमिनीत राहतात. योग्य वातावरणात हे जिवाणू नाकपुड्यातून श्‍वसन नलिकेत जातात.
- मलमूत्र व नाकातून वाहणाऱ्या स्रावामुळे वैरण आणि चराऊ रान दूषित होऊन प्रसार होतो.

लक्षणे:
- खूप ताप येतो. चारा पाणी बंद करतात.
- घशाला सूज येते. श्‍वसनाचा वेग वाढतो.
- डोळे लाल होतात. नाकातून रक्तस्राव वाहतो.
- पातळ रक्ताची संडास होते, जनावरे दगावतात.
औषधोपचार :
- जनावरांना प्रतिजैविक इंजेक्शन द्यावे. ताबडतोब दवाखान्यात न्यावे.
प्रतिबंधक उपाय :
- सर्व जनावरांना पावसाळ्यापूर्वी लस टोचून घ्यावी.
--------------------------

फाशी
- आजारास काळपुळी म्हणतात. या आजारात काही लक्षणे दाखवण्यापूर्वीच जनावरे तडफडून मरून जातात.
कारणे:
- आजारी जनावरांचे डोळे, नाक, तोंड आणि मलमूत्रातून निघणाऱ्या स्रावातून चराऊ कुरण दूषित होऊन प्रसार होतो. जनावरांच्या जखमांमधून प्रसार होतो.
लक्षणे:
- जनावरास ताप येतो. पोटात त्रास होतो. जनावर थरथर कापते.
जनावराचे पोट फुगते. तोंड, नाक व गुदद्वारातून रक्तस्राव होतो.
- आजारी जनावराचे रक्त गोठत नाही.
औषधोपचार :
- आजारी जनावरे वेगळी बांधावीत. तातडीने उपचार करावेत.
प्रतिबंधक उपाय :

- सर्व जनावरांना पावसाळ्यापूर्वी लसीकरण करावे.
--------------------------
गर्भपात:
- हा आजार सर्व जनावरांमध्ये आढळतो. आजारास ब्रुसेलोसिस म्हणतात.
लक्षणे:
- आजारी जनावरांमध्ये वारंवार गर्भपात होतो.
- योनीवाटे तपकिरी, पिवळसर किंवा चॉकलेटी रंगाचा स्राव वाहतो.
औषधोपचार :
- पशुतज्ज्ञाच्या सल्ल्याने औषधोपचार करावा.

गर्भपात:
- हा आजार सर्व जनावरांमध्ये आढळतो. आजारास ब्रुसेलोसिस म्हणतात.
लक्षणे:
- आजारी जनावरांमध्ये वारंवार गर्भपात होतो.
- योनीवाटे तपकिरी, पिवळसर किंवा चॉकलेटी रंगाचा स्राव वाहतो.
औषधोपचार :
- पशुतज्ज्ञाच्या सल्ल्याने औषधोपचार करावा.
----------------------------------
धनुर्वात ः
- आजाराचे जिवाणू जनावरांच्या विष्टेमध्ये आढळतात.
- जनावराला जखम झाल्यास त्या जखमेतून जिवाणूंचा जनावरांच्या शरीरात प्रवेश होतो.

लक्षणे ः
- जनावरांना योग्य पद्धतीने श्‍वसन करता येत नाही.
- कान, शेपूट, मान ताठ होते. जबडा उघडता येत नाही.
- जनावराचे पोट फुगते, ताठरत जाते.
--------------------
आंत्रविषार :
- हा आजार, शेळ्या, मेंढ्यांना होतो. आजारास कारणीभूत जिवाणू जमीन आणि जनावरांच्या आतड्यात राहतात.
- दूषित चारा, पाण्यामुळे हे जंतू जनावरांच्या पोटात एक प्रकारचे आंतरिक विष निर्माण करतात. याचा शरीरात प्रसार वाढतो.

लक्षणे ः
- आजारी जनावरे सुस्त होतात. पातळ संडास लागते.
- आतड्यांमध्ये विष निर्माण झाल्यामुळे जनावरांच्या आतड्यात दाह निर्माण होऊन रक्तमिश्रित संडास होते.
- पोट गच्च होऊन जनावरे कळ देते.
-उभे राहता येत नाही, जनावर आडवे पडून राहते.

औषधोपचार :
आजारी जनावरांना तातडीने उपचार सुरू करावेत.
प्रतिबंधक उपाय :-
पावसाळ्यापूर्वी सर्व जनावरांना लसीकरण करावे.