क्रिमियन काँगो हिमोरेजिक फीवर या आजाराचा प्रसार प्रामुख्याने हायलोमा जातीच्या गोचिडाद्वारे एका जनावरापासून दुसऱ्या जनावराला होतो.गाय, म्हैस, शेळी व मेंढीमध्ये या विषाणूचा प्रादुर्भाव झाल्याचे दिसून आले आहे. आजाराची लक्षणे तपासून तातडीने उपाययोजना महत्त्वाच्या ठरतात.
जगात प्रथम १९४४ मध्ये क्रिमिया द्विकल्पात हिमोरेजिक फीवर हा आजार दिसून आला. त्यामुळे या आजाराला क्रिमियन हिमोरेजिक फिवर असे नाव पडले. हा रोग १९५६ मध्ये काँगोमध्ये आढळून आला. सन १९६९ मध्ये या आजाराच्या विषाणूचा शोध लागला. त्यामुळे यास क्रिमियन काँगो हिमोरेजिक फीवर असे म्हणतात. हा आजार मुख्यत्वे आशिया, आफ्रिका, मध्यपूर्व व दक्षिण पूर्व युरोप खंडात विशेषतः दक्षिण आफ्रिका, झिंबाबे, टांझानिया, युगांडा, कोसोव्ह, केनिया, सुदान, ग्रीस, हंगेरी, इथिओपिया, इजिप्त, इराण, इराक, सौदी अरेबिया, ओमन, बोस्निया, बल्गेरिया, अल्बानिया, युक्रेन, टर्की, रशिया, अझरबैजान, उजबेकिस्तान, कझागिस्तान, अफगाणिस्तान, चीन, पाकिस्तान या देशांत आढळून आला आहे .
जनावरांमध्ये दिसतो प्रादुर्भाव
प्रथम अवस्था (रक्तस्रावापूर्वीचा टप्पा)
द्वितीय अवस्था (रक्तस्रावाचा टप्पा)
तिसरी अवस्था ( दुरुस्त होण्याचा कालावधी )
निदान रोगी व्यक्तीचे रक्त वापरून ः आरटी पीसीआर (RT PCR) या चाचणीच्या साह्याने आजाराचे निदान पक्के केले जाते.
उपचार विषाणूजन्य आजार असल्याने खात्रीशीर उपचार नाही. मात्र लक्षणावर आधारित विषाणूरोधक रीबाव्हिरीनसारखी औषध, ऑक्सिजन, सलाईन, प्रतिजैविक याचा वापर करून मरतूक नियंत्रणात ठेवता येते.
आजार नियंत्रणासाठी उपाययोजना आजाराच्या नियंत्रणासाठी तीन स्तरांवर प्रयत्न करावे लागतात. अ) गोचिडापासून मनुष्यास होणारे संक्रमण
ब) जनावरांपासून मनुष्यास होणारे संक्रमण
क) मनुष्यापासून मनुष्यास होणारे संक्रमण
विषाणूजन्य आजाराचा प्रसार
- डॉ. अनिल भिकाने, ९४२०२१४४५३ (सहयोगी अधिष्ठाता, स्नातकोत्तर पशुवैद्यक व पशुविज्ञान संस्था, अकोला)