जमिनीस भौतिक, रासायनिक व जैविक गुणधर्म हे सेंद्रिय कर्बामुळे प्राप्त होतात. जमिनीतील सेंद्रिय कर्ब वाढविण्यासाठी शेणखत, कंपोस्ट खत, गांडूळ खत, हिरवळीची खते, जीवाणू खते यांचा भरपूर वापर करावा. जमिनीतील सेंद्रिय कर्बाचे प्रमाण वाढल्याने सुपीकता आणि पीक उत्पादकता शाश्‍वत ठेवली जाते. जमीन ही भौतिक, रासायनिक आणि जैविक गुणधर्मांनी युक्त असे सजीव माध्यम आहे. अशी जमीन सर्व वनस्पतींना आधाराबरोबरच योग्य वेळी योग्य प्रमाणात पाणी आणि आवश्‍यक अन्नद्रव्यांचा पुरवठा करते. त्यामुळे पिकाचे चांगले उत्पादन मिळते.  

जमिनीची प्रतवारी

जमिनीस भौतिक, रासायनिक व जैविक गुणधर्म हे सेंद्रिय कर्बामुळे प्राप्त होतात. अशी जमीन सुपीक आणि उत्पादनक्षम असते. सेंद्रिय कर्बाविना जमीन पीक उत्पादनासाठी अयोग्य होते. साधारणपणे ०.५ टक्के पेक्षा कमी सेंद्रिय कर्ब असणाऱ्या जमिनीचे आरोग्य खराब समजले जाते. ०.५ ते ०.८ टक्के सेंद्रिय कर्ब असणाऱ्या जमिनी मध्यम, ०.८ ते १.० टक्के असणाऱ्या चांगल्या आणि एक टक्यांपेक्षा जास्त सेंद्रिय कर्ब असणाऱ्या जमिनी उत्तम समजल्या जातात. सेंद्रिय कर्ब हे जमिनीचे भौतिक, रासायनिक व जैविक गुणधर्म सुधारून जमीन सुपीक व उत्पादक बनविण्याचे महत्त्वाचे कार्य करते. भौतिक गुणधर्म

   रासायनिक गुणधर्म

   जैविक गुणधर्म

सेंद्रिय कर्ब कमी होण्याची कारणे

वाढविण्यासाठी उपाय ः

चांगल्या जमिनीतील घटक

संपर्क ः डॉ. हिंमत काळभोर, ८२७५४७३५१६ (मृदा विज्ञान व कृषी रसायनशास्त्र विभाग, कृषी महाविद्यालय, पुणे)