Agriculture News : गहू हे आपल्या रोजच्या आहारातील धान्य. भारतीय लोकांच्या आहारात चपाती, रोटी, पोळी, नान, ब्रेड, रवा, मैद्याच्या माध्यामातून गव्हाचे सेवन होते.

पण जास्त ग्लायसेमीक इंडेक्स असल्यामुळे मधुमेही आणि ग्लुटेनची अॅलर्जी असलेल्या लोकांना गव्हाचे पदार्थ खाण्यावर मर्यादा येतात.

सामान्य गव्हापेक्षा अधिक पौष्टिक असलेले खपली गहू,  काळे गहू (Black wheat) अधिक फायदेशिर मानले जाते. आता यामध्ये जांभळ्या आणि निळ्या गव्हाची भर पडली आहे.   

आतापर्यंत आपल्याला काळ्या गव्हाची माहिती होती. पण आता जांभळ्या आणि निळ्या गव्हाचीही चव चाखता येणार आहे.

पंजाबमधील मोहाली येथील नॅशनल अॅग्री फूड बायोटेक्नॉलॉजी इन्स्टिट्यूटमधील शास्त्रज्ञांच्या गटाने गव्हाचे काळे,निळे आणि जांभळ्या रंगाचे वाण विकसीत केले आहे. सुरुवातीला काळ्या गव्हाचे वाण प्रसारित करण्यात आले.

त्यानंतर निळ्या आणि जांभळ्या वाणाच्या प्रसारणाला मान्यता देण्यात आली.   जे रक्तातील साखरेची पातळी, कोलेस्ट्रॉलची पातळी आणि शरीरातील चरबीची पातळी कमी करू शकतात.

उत्तरेकडील राज्यामध्ये प्रायोगीक तत्वावर काळ्या गव्हाची लागवड करण्यात आली. अलीकडे महाराष्ट्रातही विदर्भ आणि सातारा जिल्ह्यामध्ये काळ्या गव्हाची लागवड केली गेली.

आता निळ्या आणि जांभळ्या गव्हाचीही लागवड करता येणार आहे.

नॅशनल अॅग्री फूड बायोटेक्नॉलॉजी इन्स्टिट्यूटमधील प्रकल्पाच्या प्रमुख शास्त्रज्ञ डॉ. मोनिका गर्ग सांगतात की, गव्हाला अँथोसायनिनपासून काळा रंग मिळतो, अँथोसायनिन हे एक रंगद्रव्य असून अँटीऑक्सिडेंट आहे.

या अँथोसायनिनच्या कमी - अधिक प्रमाणामुळे गव्हाला जांभळा, काळा आणि निळा रंग येतो. 

डॉ. मोनिका बायोफोर्टिफिकेशनवर काम करतात. बायोफोर्टिफिकेश म्हणजे निवडक प्रजनन पद्धतीचा वापर करुन पिकांचे पोषण मूल्य वाढविण्यासाठी जनुकीय बदल करणे. जपानच्या तोत्तोरी विद्यापीठात जांभळ्या गव्हावर यापूर्वीच विस्तृत संशोधन करण्यात आले होते.

तिथल्या एका प्राध्यापकाशी संपर्क साधून मोनिका यांनी तांत्रिक ज्ञान मिळवलं. जास्त उत्पादनक्षम आणि विविध रोगांसाठी प्रतिकारक असणाऱ्या पीबीडल्बू ६२१ या वाणाच्या गव्हातील जर्मप्लाझमशी संकर करून काळ्या गव्हाचे वाण विकसित करण्यात आले.

जीनोममध्ये बदल झाल्यानंतर विद्यापीठांतर्गत शेतजमिनीत गव्हाच्या बियाण्याची लागवड करण्यात आली. वारंवार बदल केल्यानंतर, २०१६ मध्ये गव्हाचे जांभळे, निळे आणि काळे असे तीन वाण  विकसित केले.

गव्हाचे जांभळे आणि काळे वाण २०१७ मध्ये व्यावसायिकरित्या प्रसारित करण्यात आले. 

या गव्हापासून बनवलेल्या पदार्थांची पौष्टिकता पडताळण्यासाठी १२ आठवडे उंदरांवर प्रयोगशाळेत चाचण्या घेण्यात आल्या.

या प्रयोगांना नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ फार्मास्युटिकल एज्युकेशन अँड रिसर्चच्या (एनआयपीईआर) इन्स्टिट्यूशनल अॅनिमल एथिक्स कमिटीने मान्यता दिली होती. यामध्ये

उंदरांना पाच गटात विभागण्यात आले. काहींना नियमित गव्हासह उच्च चरबीयुक्त आहार देण्यात आला, तर इतरांना जांभळा गहू देण्यात आला.

त्यांचे बारकाईने विश्लेषण करून, असा निष्कर्ष काढला गेला की जांभळ्या गव्हाने एकूण कोलेस्टेरॉलची पातळी, ट्रायग्लिसेराइड आणि फ्री फॅटी अॅसिडची पातळी कमी केली होती.  

यातून मिळालेल्या निष्कर्षातून आहारात अँथोसायनिन्सचा नियमित समावेश केल्यास शरीरातून हानिकारक फ्री रॅडिकल्स काढून टाकले जाऊ शकतात.

यामुळे लठ्ठपणा, हृदयविकार आणि मधुमेह यासारख्या आजारापासून बचाव होतो असे डॉ. मोनिका यांनी सांगितले.