अमोल साळेआयफोनची क्रेझ केवळ शहरी भागांतच नाही तर ग्रामीण भागांतही पसरली आहे. आजच्या तरूणाईसाठी आयफोन हे केवळ एक इलेक्ट्रॉनिक उत्पादन राहिलेले नाही. ते एक स्टेट्स सिम्बॉल बनले आहे, जे सामाजिक ओळख आणि यशस्वी असल्याचं लक्षण दर्शवतं. सोशल मीडिया आणि जाहिरातींमुळे तरुण स्वतःला आधुनिक आणि यशस्वी दाखवण्यासाठी आयफोनचा आग्रह धरतात, ज्यामुळे कुटुंबावर आर्थिक बोजा येतो किंवा कर्ज होते. जागतिकीकरण, वाढती क्रयशक्ती, तंत्रज्ञान आणि जाहिरातींचा प्रभाव यामागे आहे, पण खरी प्रेरणा म्हणजे समाजात आपले स्थान निर्माण करणे आणि इतरांशी बरोबरी साधणे. ही स्थिती भौतिक गोष्टींना अवाजवी महत्त्व देणाऱ्या मोठ्या सामाजिक बदलाचे प्रतीक आहे..सुमारे एक वर्षापूर्वीची गोष्ट आहे, जेव्हा सोशल मीडियावर एका वृद्ध महिलेचा व्हिडिओ प्रचंड व्हायरल झाला होता. या हृदयद्रावक व्हिडिओने अनेकांच्या डोळ्यात पाणी आणले होते. मंदिरानजीक फुलं विकून आपला उदरनिर्वाह करणाऱ्या या आईच्या हातात एक नवीन कोरा आयफोन होता, पण तिच्या डोळ्यात मात्र अश्रू तरळत होते. तिने तो फोन आपल्या अल्प उत्पन्नातून, अत्यंत कष्टानं पैसे जमवून घेतला होता. तिच्या मुलाने तो आयफोन घेण्यासाठी तीन दिवस उपाशी राहून हट्ट धरला होता, आणि एका मातेसाठी आपल्या मुलाचा हट्ट पूर्ण न करणे शक्य नव्हते..Youth Empowerment: राज्यात ७५ हजार युवकांना रोजगाराभिमुख प्रशिक्षण देणार : मंत्री मंगलप्रभात लोढा.ही साधीसुधी घटना नव्हती, तर भारतातील बदललेल्या ग्राहक मानसिकतेचं एक टोकदार आणि विचार करायला लावणारं उदाहरण होतं. आजकाल आयफोन हा केवळ एक स्मार्टफोन नसून, तो व्यक्तींच्या महत्त्वाकांक्षेचं, सामाजिक प्रतिष्ठेचं आणि कधीकधी तर केवळ सामाजिक दबावाचं प्रतीक बनलं आहे. देशभरात आजही अशा अनेक घटना घडताना दिसतात, जिथे लोक आपल्या ऐपतीबाहेर जाऊन, मोठ्या कष्टाने पैसे जमवून किंवा कर्ज काढून महागडे स्मार्टफोन, विशेषतः आयफोन खरेदी करतात. त्यांना वाटते की यामुळे त्यांची समाजात किंमत वाढेल किंवा ते इतरांपेक्षा वेगळे दिसतील..आजच्या तरुणाईसाठी आयफोन हे केवळ एक इलेक्ट्रॉनिक उत्पादन राहिलेले नाही; तर ते एक स्टेट्स सिम्बॉल बनले आहे, जे सामाजिक ओळख आणि यशस्वी असल्याचं लक्षण दर्शवतं. सोशल मीडिया आणि जाहिरातींमुळे तरुण स्वतःला आधुनिक आणि यशस्वी दाखवण्यासाठी आयफोनचा आग्रह धरतात, ज्यामुळे कुटुंबावर आर्थिक बोजा येतो किंवा कर्ज होते. जागतिकीकरण, वाढती क्रयशक्ती, तंत्रज्ञान आणि जाहिरातींचा प्रभाव यामागे आहे, पण खरी प्रेरणा म्हणजे समाजात आपले स्थान निर्माण करणे आणि इतरांशी बरोबरी साधणे. ही स्थिती भौतिक गोष्टींना अवाजवी महत्त्व देणाऱ्या मोठ्या सामाजिक बदलाचे प्रतीक आहे..Rural Youth Farming : युवा शेतकरी ठरतोय अभ्यासपूर्ण शेतीचा आदर्श .‘नो-कॉस्ट ईएमआय’चे मायाजालकाही अंदाजांनुसार आज भारतात अंदाजे ७० ते ९० टक्के आयफोन कर्जावर घेतले जातात. ही आकडेवारी खूपच धक्कादायक आहे. आणि यातून एक वेगळीच 'समांतर अर्थव्यवस्था' निर्माण झाली आहे. आयफोन खरेदी करण्यासाठी बँका आणि वित्तीय संस्थांकडून अनेक आकर्षक ऑफर्स उपलब्ध आहेत. यामध्ये नो-कॉस्ट ईएमआय, क्रेडिट कार्डवरील विविध सवलती आणि विशेष कर्ज योजनांचा समावेश आहे. ग्राहकांना वाटते की 'शून्य टक्के व्याज' म्हणजे त्यांना कोणताही अतिरिक्त खर्च न करता हप्त्यांमध्ये आयफोन घेता येईल. मात्र, ही एक विपणन युक्ती (marketing gimmick) आहे, हे समजून घेणे महत्त्वाचे आहे..रिझर्व्ह बँकेनुसार, ‘शून्य टक्के व्याज’ असे काहीही नसते. बँक किंवा वित्तीय संस्था व्याज आकारल्याशिवाय कर्ज देत नाहीत. ‘नो-कॉस्ट ईएमआय’मध्ये व्याज फोनच्या किमतीत लपवलेले असते किंवा ग्राहकाला मिळणारे डिस्काउंट कमी करून वसूल केले जाते. याचा अर्थ, ग्राहक नकळतपणे व्याज भरत असतो. अनेकदा, व्याजाची रक्कम उत्पादनाच्या छापील किमतीत आधीच समाविष्ट असते. ॲपल आणि त्यांचे भागीदार या कर्ज योजनांचा उपयोग करून आपल्या महागड्या उत्पादनांना अधिकाधिक ग्राहकांपर्यंत पोहोचवत आहेत. आयफोनसारख्या प्रीमिअम उत्पादनांची किंमत सर्वसामान्यांच्या बजेटमध्ये बसवणे हे या योजनांचे मुख्य उद्दिष्ट आहे. यामुळे केवळ मोठ्या शहरांमधील नव्हे, तर आता निमशहरी आणि ग्रामीण ग्राहकही आयफोन खरेदी करू लागले आहेत..Youth Leaving Farming: युवकांची शेतीकडे पाठ चिंताजनक.या सहज उपलब्ध होणाऱ्या कर्जांमुळे आणि ‘नो-कॉस्ट ईएमआय’ सारख्या स्कीम मुळे भारतीय बाजारपेठेत एक महत्त्वाचा सामाजिक आणि आर्थिक बदल घडून आला आहे. पूर्वी आयफोन केवळ श्रीमंत किंवा उच्च उत्पन्न गटातील लोकांसाठी होता, पण आता मध्यमवर्गीय आणि गरीब ग्राहकही या श्रेणीत जोडले गेले आहेत. एकंदरीत, ‘नो-कॉस्ट ईएमआय’ ही एक आकर्षक योजना असली तरी, ग्राहकांनी ती पूर्णपणे समजून घेणे आवश्यक आहे. यात लपलेले शुल्क किंवा व्याजाची रक्कम नेमकी कशी वसूल केली जाते, याची माहिती घेणे महत्त्वाचे आहे, जेणेकरून भविष्यात कोणतीही आर्थिक फसवणूक टाळता येईल..‘उसनी श्रीमंती’ आणि आर्थिक धोका :वर्तणूक अर्थशास्त्रात ‘उसनी श्रीमंती’ ही एक अत्यंत महत्त्वाची आणि सध्याच्या काळात अधिक प्रासंगिक ठरणारी संकल्पना आहे. याचा सरळ अर्थ असा की, एखादा ग्राहक कर्ज किंवा इतर कोणत्याही आर्थिक साधनांचा वापर करून अशी वस्तू खरेदी करतो, ज्यामुळे तो प्रत्यक्षात आर्थिकदृष्ट्या सक्षम नसतानाही, श्रीमंतीचे किंवा उच्च सामाजिक स्तराचे प्रदर्शन करू शकतो. ही संकल्पना केवळ ऐकायला सोपी वाटत असली तरी, तिचे सामाजिक आणि आर्थिक परिणाम दूरगामी आणि अनेकदा हानिकारक असतात..Youth In Agriculture : तरुणांचा शेतीतील सहभाग वाढवावा लागेल ः प्रधान सचिव रस्तोगी .‘उसनी श्रीमंती’ ही केवळ एक आर्थिक संकल्पना नसून, एक गंभीर सामाजिक-आर्थिक वास्तविकता आहे. आजकाल लोक खऱ्या आर्थिक स्थितीकडे दुर्लक्ष करून कर्ज, EMI, क्रेडिट कार्ड किंवा ‘आता खरेदी करा, नंतर पैसे द्या’ योजनांद्वारे महागड्या वस्तू (स्मार्टफोन, गाड्या, ब्रँडेड कपडे, परदेशी सुट्ट्या, आलिशान घरे) खरेदी करतात. यामागे आर्थिक स्थिती सुधारण्याचा उद्देश नसून, इतरांवर प्रभाव टाकणे, सामाजिक स्तर उंचावणे किंवा तात्पुरत्या आनंदासाठी खर्च करणे हा असतो. ईएमआयवर महागड्या वस्तू घेणे हा एक अदृश्य आर्थिक सापळा आहे. नवीन आयफोनसारख्या तंत्रज्ञान उत्पादनांची किंमत एका वर्षात ५०% पेक्षा जास्त कमी होते, कारण तंत्रज्ञान झपाट्याने बदलते. तरीही, तुम्ही त्या घटणाऱ्या किमतीच्या वस्तूसाठी (depreciating asset) १२ ते २४ महिने ईएमआय भरत राहता. यामुळे तुमची बचत बँक, फायनान्स कंपन्या किंवा विक्रेत्यांकडे हस्तांतरित होते..ही खरं तर कोणतीही गुंतवणूक नाही, तर एक प्रकारचा आर्थिक सापळा आहे, जो तुमच्या दीर्घकालीन आर्थिक स्थितीला गंभीरपणे कमजोर करतो. या चक्रात अडकल्यामुळे व्यक्ती कर्जबाजारीपणाच्या खाईत लोटली जाऊ शकते, कारण कर्जाचे हप्ते फेडण्यासाठी त्याला सतत आर्थिक ताण सहन करावा लागतो. यामुळे भविष्यासाठी बचत करणे अशक्य होते, ज्यामुळे शिक्षण, घर खरेदी किंवा निवृत्तीसारख्या महत्त्वाच्या आर्थिक उद्दिष्टांपासून व्यक्ती दूर राहते. या सापळ्यातून बाहेर पडण्यासाठी आर्थिक साक्षरता आणि शिस्तबद्ध नियोजन अत्यंत आवश्यक आहे. आपल्या गरजा आणि इच्छा यांतील फरक ओळखणे, आवश्यकतेनुसारच खर्च करणे आणि बचतीला प्राधान्य देणे हे आर्थिक स्थैर्यासाठी महत्त्वाचे आहे. ‘उसन्या श्रीमंती’चा दिखावा करण्याऐवजी खऱ्या अर्थाने आर्थिकदृष्ट्या सक्षम बनण्यावर लक्ष केंद्रित करणे हेच दीर्घकालीन सुखी आणि सुरक्षित आयुष्याचे रहस्य आहे..Youth Empowering: कौशल्यसंपादन, स्वयंरोजगार व उद्योजकता .‘जीवन ऊर्जा’ आणि आयफोनची किंमत :कुठलीही वस्तू खरेदी करताना, आपण अनेकदा त्या वस्तूची किंमत थेट पैशांत मोजतो. पण ‘जीवन ऊर्जा’ ही संकल्पना आपल्याला या पलीकडे विचार करायला लावते. कुठल्याही वस्तूची खरी किंमत पैशात नसून, ती मिळवण्यासाठी तुम्ही तुमच्या आयुष्यातील किती वेळ, म्हणजेच किती ‘जीवन ऊर्जा’ खर्च केली, यात आहे. उदाहरणादाखल, आपण एखाद्या व्यक्तीचा विचार करूया. ती व्यक्ती एका महिन्यात जे पैसे कमवते, ते कमावण्यासाठी तिला महिन्यातील काही ठरावीक दिवस किंवा तास काम करावे लागते. जेव्हा आपण एखादा आयफोन खरेदी करतो, तेव्हा आपण फक्त पैसे खर्च करत नाही, तर त्यासाठी लागलेल्या कामाचे दिवस किंवा महिन्यांचा पगार खर्च करतो. म्हणजे तुम्ही तुमच्या आयुष्यातील ‘जीवन ऊर्जा’ त्या वस्तूवर खर्च करता. कर्ज काढून किंवा ईएमआयवर आयफोन घेतल्यास, आपण भविष्यातील कामाची ऊर्जा आणि वेळ कर्जाच्या रूपात बांधून ठेवतो. ही तात्पुरती ‘उसनी श्रीमंती’ आपल्याला आनंद देते, पण भविष्यात काम करण्याची आपली क्षमता मर्यादित करते..थोडक्यात, ‘जीवन ऊर्जा’ ही संकल्पना आपल्याला प्रश्न विचारण्यास शिकवते ः ‘या आयफोनसाठी मी माझ्या आयुष्यातील एवढा मौल्यवान वेळ आणि ऊर्जा खर्च करायला तयार आहे का?’ यामुळे आपल्याला अधिक जागरूक आणि जबाबदार ग्राहक बनता येते, कारण आपण वस्तूची खरी किंमत पैशात नाही, तर आयुष्यात मोजायला शिकतो..आयफोनचं भारतातलं यश हे केवळ त्याच्या तंत्रज्ञानामुळे नाही, तर त्याच्या आर्थिक आणि सामाजिक धोरणांमुळे आहे. ही वाढ एक दुधारी तलवार आहे. एका बाजूला, ॲपलने भारताला फक्त एक ग्राहक बाजारपेठ म्हणून पाहिले नाही, तर उत्पादन आणि निर्यातीचे केंद्र म्हणूनही पाहिले आहे. त्यामुळे भारतात रोजगार निर्माण होत आहे. पण दुसऱ्या बाजूला, कर्जावर आधारित ही खरेदी संस्कृती सर्वसामान्य ग्राहकांसाठी धोकादायक ठरू शकते. त्यामुळे ग्राहकांनी आर्थिक साक्षरता वाढवणे महत्त्वाचे आहे, तर बँकांनी पारदर्शक कर्ज योजना राबवणे गरजेचे आहे. भारतीय बाजारपेठेतील आयफोनच्या विक्रीतील वाढ ही देशाच्या आर्थिक महत्त्वाकांक्षेचं प्रतीक आहे, पण त्याचबरोबर, वाढत्या कर्जाची संस्कृती भविष्यातील आर्थिक स्थैर्यासाठी एक आव्हानही निर्माण करत आहे..ॲग्रोवनचे सदस्य व्हाशॉपिंगसाठी 'सकाळ प्राईम डील्स'च्या भन्नाट ऑफर्स पाहण्यासाठी क्लिक करा.Read the Latest Agriculture News in Marathi & Watch Agriculture videos on Agrowon. Get the Latest Farming Updates on Market Intelligence, Market updates, Bazar Bhav, Animal Care, Weather Updates and Farmer Success Stories in Marathi.ताज्या कृषी घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम , टेलिग्रामवर आणि व्हॉट्सॲप आम्हाला फॉलो करा. तसेच, ॲग्रोवनच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.
