डॉ. योगेश पाटील, डॉ. नीलेश मगरWheat Farming: गहू हे रब्बी हंगामातील महत्त्वाचे पीक आहे. गहू उत्पादनात महाराष्ट्राची उत्पादकता कमी आहे. उत्पादन कमी येण्यामागे विविध कारणे आहेत. त्यापैकी हलक्या जमिनीत लागवड, पीक अवस्थेनुसार सिंचनाचा अभाव, सुधारित वाणांचा वापर न करणे, उशिरा पेरणी, वाढीच्या अवस्थेत तापमानात होणारे बदल, अन्नद्रव्यांचा असंतुलित वापर, पीक संरक्षणाचा अभाव, मशागत तंत्रज्ञानाचा अवलंबाचा अभाव आदी कारणे आहेत. गव्हाचे अधिक उत्पादन मिळविण्यासाठी शिफारस तंत्राचा अवलंब केल्यास उत्पादकता निश्चित वाढण्यास मदत होईल..जमीनबागायती गव्हासाठी पाण्याचा निचरा होणारी, भारी व खोल जमिनीची निवड करावी. तथापि मध्यम जमिनीत भरखते व रासायनिक खतांचा वापर केल्यास उत्पादन चांगले घेता येईल. शक्यतो हलक्या जमिनीत गहू लागवड टाळावी.मशागतखरिपाची पिके निघाल्यानंतर नांगरणी व कुळवाच्या ३ ते ४ पाळ्या देऊन जमीन भुसभुशीत करावी. शेवटच्या कुळवणी अगोदर हेक्टरी १० ते १२ टन शेणखत पसरावे..Wheat Farming: खानदेशात गहू पीक पेरणी सुरूच .पेरणी, बियाणे प्रमाणयंदा लांबलेल्या पावसामुळे वेळेवर पेरण्या झालेल्या नाहीत. सद्यःस्थितीत जमिनीत वाफसा येताच पेरणी करून घ्यावी. अधिक उत्पादनाकरिता हेक्टरी २० ते २२ लाख रोपांची संख्या शेतात असणे आवश्यक आहे. त्यासासाठी हेक्टरी १०० ते १२५ किलो बियाणे पेरणीस वापरावे..बीजप्रक्रियापेरणीपूर्वी प्रति किलो बियाणास, थायरम (७५ टक्के डब्ल्यू.एस.) या बुरशीनाशकाची ३ ग्रॅम प्रमाणे बीजप्रक्रिया करावी.गहू पिकावरील मावा, तुडतुडे आणि खोडमाशी या किडीच्या नियंत्रणासाठी,थायामेथोक्झाम (७५ टक्के डब्ल्यू.पी.) १७.५ मिलि प्रति १० किलो बियाणे या प्रमाणात बीजप्रक्रिया करावी.बुरशीनाशकाची प्रक्रिया केल्यानंतर बियाणे वाळवावे. त्यानंतर प्रतिकिलो बियाणास ॲझोटोबॅक्टर व स्फुरद विरघळविणारे जिवाणू खत प्रत्येकी २५ ग्रॅम प्रमाणे प्रक्रिया करावी. (ॲग्रेस्को शिफारस).पेरणीपेरणीच्या वेळी जमिनीत पुरेशी ओल असावी. योग्य ओल नसल्यास प्रथम जमीन ओलवावी व वाफसा आल्यानंतर कुळवणी करावी. बागायती गव्हाची वेळेवर पेरणी दोन ओळींत २० सेंमी अंतर ठेवून करावी. पेरणी उथळ म्हणजे ५ ते ६ सेंमी खोलीवर करावी. त्यामुळे उगवण चांगली होते. पेरणी उभी-आडवी अशी दोन्ही बाजूस न करता ती एकेरी करावी. म्हणजे आंतरमशागत करणे सोयीचे होते. जमिनीचा उतार लक्षात घेऊन गव्हासाठी २.५ ते ४ मीटर रुंदीचे व ७ ते २५ मीटर लांब या आकाराचे सारे पाडावेत..Wheat Farming: दौंडमध्ये गव्हाचे पीक जोमात .पाणी व्यवस्थापनपेरणीनंतर लगेच शेत सिंचित करून घ्यावे. पेरणीनंतर साधारणपणे १८ ते २१ दिवसांच्या अंतराने पाण्याच्या पाळ्या द्याव्यात. मध्यम ते भारी जमिनीत पीक तयार होण्यासाठी ४ ते ५ वेळा पाणी द्यावे लागते. पीक वाढीच्या महत्त्वाच्या अवस्थेत पाण्याचा ताण पडू नये याची काळजी घ्यावी.सिंचनाच्या सुविधा अपुऱ्या असल्यास, एकच पाणी देणे शक्य असल्यास, पेरणीनंतर ४० ते ४२ दिवसांनी सिंचन करावे.दोन पाणी देणे शक्य असल्यास, पहिले पाणी पेरणीनंतर २० ते २२ दिवसांनी आणि दुसरे पाणी ६० ते ६५ दिवसांनी द्यावे.तीन पाण्याच्या पाळ्या देणे शक्य असेल तर पहिले पाणी २० ते २२ दिवसांनी, दुसरे ४२ ते ४५ दिवसांनी व तिसरे ६० ते ६५ दिवसांनी द्यावे.गव्हास एकच पाणी दिले तर पुरेशा पाण्यापासून आलेल्या उत्पादनाच्या तुलनेत ४१ टक्के घट येते. दोन पाणी दिले तर उत्पादनात २० टक्के घट येते..आंतरमशागतगहू पिकात हराळी, गाजरगवत, चांदवेल यासारख्या तणांचा प्रादुर्भाव होतो. त्याकरिता आवश्यकतेनुसार एक किंवा दोन वेळा खुरपणी तसेच कोळपणी करून जमीन मोकळी करावी. आंतरमशागतीमुळे तणांचा नाश होतो. जमिनीत ओलावा टिकून राहण्यास मदत होते.संवेदनशील अवस्था.............पेरणी नंतरचे दिवसमुकुटमुळे फुटण्याची अवस्था १८ ते २०कांडी धरण्याची ४५ ते ५०फुलोरा अवस्था ६० ते ६५दाण्यात दुधाळ /चिक अवस्था ८० ते ८५दाणे भरण्याची अवस्था ९० ते १००अरुंद आणि रुंद पानांच्या तण नियंत्रणासाठी, पेरणीनंतर ३० दिवसांनी गव्हाच्या दोन ओळींमध्ये क्लोडिनाफॉप प्रॉपर्जिल (१५ टक्के) अधिक मेटसल्फ्युरॉन मिथाईल (१ टक्के डब्ल्यूपी) (संयुक्त) १६० ग्रॅम प्रति १५० लिटर पाणी प्रति एकर याप्रमाणे मिसळून फवारणी करावी. (लेबलक्लेम शिफारस)तणनाशक फवारणी केल्यानंतर १० ते १२ दिवस सिंचन करू नये..खत व्यवस्थापनबागायती गहू पिकासाठी एकरी ४ टन चांगले कुजलेले शेणखत किंवा कंपोस्ट खत द्यावे. शेणखत किंवा कंपोस्ट खत उपलब्ध नसल्यास गांडूळ खत किंवा इतर सेंद्रिय खतांचा वापर करावा.बागायती क्षेत्रात वेळेवर पेरलेल्या गव्हाचे अधिक उत्पादन मिळविण्यासाठी गहू पिकास शिफारसीत अन्नद्रव्यांची मात्र देऊन पेरणीनंतर ५५ आणि ७० दिवसांनी १९:१९:१९ या विद्राव्य खताची २०० ग्रॅम प्रति १० लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी..जस्ताची कमतरता असलेल्या जमिनीत अधिक उत्पादन तसेच धान्यातील अधिक जस्ताचे प्रमाण मिळविण्यासाठी, प्रति हेक्टर क्षेत्रासाठी शेणखतामध्ये झिंक सल्फेट २० किलो एक आठवडा मुरवून (१:१० प्रमाणात) शिफारशीत अन्नद्रव्ये खत मात्रेसोबत (१२०:६०:४० किलो नत्र:स्फुरद:पालाश अधिक १० टन शेणखत प्रति हेक्टर) पेरणीच्या वेळेस जमिनीतून द्यावे. त्यानंतर फुटवे धरण्याच्या अवस्थेत (पेरणीनंतर ४०-४५ दिवस) आणि फुलोरा अवस्थेत (पेरणीनंतर ६०-६५ दिवस) झिंक ईडीटीएची (०.२ टक्के) २० ग्रॅम प्रति १० लिटर पाण्यातून फवारणी करावी..लोहाची कमतरता असलेल्या जमिनीत गहू पिकाचे अधिक उत्पादन, धान्यातील लोहाचे प्रमाण वाढविण्यासाठी,हेक्टरी २० किलो फेरस सल्फेट (हिराकस) आठवडाभर शेणखतात मुरवून (१:१० प्रमाणात) शिफारस अन्नद्रव्ये खतमात्रे सोबत (हेक्टरी १२०:६०:४० किलो नत्र:स्फुरद: पालाश अधिक १० टन शेणखत) पेरणीच्या वेळेस जमिनीतून द्यावे. त्यानंतर लोह ईडीटीए (०.२ टक्के) २ ग्रॅम प्रति लिटर पाणी याप्रमाणे फुटवे धरण्याच्या अवस्थेत(पेरणीनंतर ४० ते ४५ दिवस) त्यानंतर फुलोरा अवस्थेत (पेरणीनंतर ६० ते ६५ दिवस) फवारणी करावी..- डॉ. योगेश पाटील, ९४२१८८६४७४(मृदशास्त्रज्ञ, छत्रपती शिवाजी महाराज कृषी विज्ञान संकुल, काष्टी, मालेगाव, जि. नाशिक)- डॉ. नीलेश मगर, ९४२३५०७५१२(गहू पैदासकार, कृषी संशोधन केंद्र,निफाड, जि. नाशिक).ॲग्रोवनचे सदस्य व्हाशॉपिंगसाठी 'सकाळ प्राईम डील्स'च्या भन्नाट ऑफर्स पाहण्यासाठी क्लिक करा.Read the Latest Agriculture News in Marathi & Watch Agriculture videos on Agrowon. Get the Latest Farming Updates on Market Intelligence, Market updates, Bazar Bhav, Animal Care, Weather Updates and Farmer Success Stories in Marathi.ताज्या कृषी घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम , टेलिग्रामवर आणि व्हॉट्सॲप आम्हाला फॉलो करा. तसेच, ॲग्रोवनच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.
