डॉ. सुरेश दोडके, डॉ. अरविंद तोत्रे, डॉ. अमोल लांघीChana Production: हरभरा हे रब्बी हंगामात घेतले जाणारे प्रमुख कडधान्य पीक आहे. हरभरा पीक आंतरपीक व फेरपालटीसाठी उत्कृष्ट आहे, यामुळे जमिनीचा पोत टिकून राहण्यास मदत होते. राज्यात प्रामुख्याने सोयाबीन काढणीनंतर हरभरा पिकाची लागवड केली जाते. हरभरा हे पीक जमिनीतील उपलब्ध ओलाव्यावर घेतले जाते. देशात हरभरा उत्पादनात महाराष्ट्र, मध्य प्रदेश, राजस्थान, उत्तर प्रदेश, कर्नाटक, झारखंड, आंध्र प्रदेश, छतीसगढ व तेलंगणा ही राज्ये अग्रेसर आहेत..हरभरा पिकाची लागवड करताना नवीन विकसित वाणाचा वापर केल्यास उत्पादनात निश्चितपणे वाढ मिळविणे शक्य होते. हरभरा पिकात देशी व काबुली असे दोन प्रकार आहेत. काबुली हरभऱ्याच्या तुलनेत देशी हरभऱ्यात पाण्याचा ताण सहन करण्याची क्षमता अधिक असते. कमी पाण्यावर देखील अधिक उत्पादन मिळते. काबुली वाणाची पेरणी करताना जमिनीत पुरेसा ओलावा आवश्यक असतो. महाराष्ट्रमध्ये प्रामुख्याने देशी हरभरा लागवड मोठ्या प्रमाणात केली जाते. हरभरा पिकाचे विद्यापिठांद्वारे विविध वाण प्रसारित करण्यात आले आहेत. त्यांची वैशिष्ट्ये जाणून योग्य वाणाची लागवडीसाठी निवड करणे अत्यंत आवश्यक आहे..देशी वाण विजयकालावधी : जिरायती ८५ ते ९० दिवस, बागायती १०५ ते ११० दिवस.वैशिष्ट्ये : हा वाण बुटका, पसरट असून पाण्याचा ताण सहन करण्याची क्षमता, मर रोगास प्रतिकारक्षम, जिरायत, बागायत आणि उशिरा पेरणीस योग्य.सरासरी उत्पादन (हेक्टरी) :जिरायती ः सरासरी १४ क्विंटल, तर जास्तीत जास्त १४ ते १५ क्विंटल.बागायत : सरासरी २३ क्विंटल, जास्तीत जास्त ३५ ते ४० क्विंटलउशिरा पेरणी : सरासरी १६ क्विंटल, जास्तीत जास्त १६ ते १८ क्विंटल..Chana Sowing : चांगल्या पावसामुळे हरभरा पेरणी वाढणार.दिग्विजयकालावधी : जिरायती ९० ते ९५ दिवस, बागायती ११० ते ११५ दिवसवैशिष्ट्ये : पिवळसर तांबूस टपोरे दाणे, मर रोगास प्रतिकारक्षम, जिरायती, बागायती तसेच उशिरा पेरणीस योग्य.उत्पादन (हेक्टरी)जिरायती : सरासरी १४ क्विंटल, जास्तीत जास्त १४ ते १५ क्विंटलबागायती : सरासरी २३ क्विंटल, जास्तीत जास्त ३५ ते ४० क्विंटलउशिरा पेरणी : सरासरी २१ क्विंटल, जास्तीत जास्त २० ते २२ क्विंटल.विशालकालावधी : बागायती ११० ते ११५ दिवसवैशिष्ट्ये : आकर्षक पिवळे टपोरे दाणे, मर रोगास प्रतिकारक्षम, घाटे आकाराने मोठे असून गर्द हिरवे असतात.उत्पादन (हेक्टरी)जिरायती : सरासरी १३ क्विंटल, जास्तीत जास्त १४ ते १५ क्विंटलबागायती : सरासरी २० क्विंटल, जास्तीत जास्त ३० ते ३५ क्विंटल..फुले विक्रांतकालावधी : १०५ ते ११० दिवसवैशिष्ट्येपिवळसर तांबूस मध्यम आकाराचे दाणे, बागायती पेरणीस योग्य, मर रोगास प्रतिकारक्षम.उत्पादन (हेक्टरी) : या वाणाची उत्पादन क्षमता हेक्टरी ४१.६६ क्विंटल इतके असून, सरासरी उत्पादन २० क्विंटल इतके आहे..फुले विक्रमकालावधी : १०५ ते ११० दिवसवैशिष्ट्येघाटे जमिनीपासून १ फुटाच्या वर लागतात.वाढीचा कल उंच असल्यामुळे यांत्रिक पद्धतीने काढणी करण्यास उपयुक्त वाण.१०० दाण्याचे वजन २१.६ ग्रॅम.मर रोगास प्रतिकारक्षम.अधिक उत्पादनक्षमता.उत्पादन (हेक्टरी)सरासरी उत्पादन : १६ क्विंटल, जास्तीत जास्त १६ ते १८ क्विंटल.बागायती : २२ क्विंटल, जास्तीत जास्त ४० ते ४२ क्विंटल.उशिरा पेरणी : २१ क्विंटल, जास्तीत जास्त २२ ते २४ क्विंटल..Chana Supply: काबुली हरभरा आवक कमी.फुले विश्वराजपक्वता कालावधी : ९५ ते १०५ दिवसवैशिष्ट्येपिवळसर तांबूस रंगाचा, मध्यम दाणेजिरायती पेरणीस योग्यवाढीचा कल निम उभट, उंचीला बुटकाघाटे मध्यम आकाराचेमर रोग प्रतिकारक्षमपश्चिम महाराष्ट्राकरीता प्रसारित.सरासरी उत्पादन (हेक्टरी) : जिरायती : १५ क्विंटल, जास्तीत जास्त २८ ते २९ क्विंटल..जाकी-९२१८विदर्भ विभागासाठी प्रसारितवैशिष्ट्येमध्यम आकाराचे दाणे१०० दाण्यांचे वजन २२ ते २६ ग्रॅममर रोग प्रतिकारक्षमसरासरी उत्पादन (हेक्टरी) : जिरायती १५ ते १६ क्विंटल, बागायती २६ ते २८ क्विंटल..पीडीकेव्ही कांचनपक्वता कालावधी : १०५ ते ११० दिवसवैशिष्ट्येमध्यम टपोरे दाणे१०० दाण्याचे वजन १९.७ ग्रॅमविदर्भ विभागासाठी प्रसारितमर रोग प्रतिकारक्षमसरासरी उत्पादन (हेक्टरी) : बागायती १८ ते २० क्विंटल, जास्तीत जास्त ३५ ते ४२ क्विंटल..पीडीकेव्ही कनकपक्वता कालावधी : १०८ ते ११० दिवसवैशिष्ट्येयांत्रिक पद्धतीने काढणीकरता योग्यसंरक्षित ओलीताखाली लागवडीसाठी शिफारसमहाराष्ट्र, मध्य प्रदेश आणि गुजरातसाठी प्रसारितसरासरी उत्पादन : हेक्टरी १८ ते २० क्विंटल..बीडीएनजी-७९७ (आकाश)पक्वता कालावधी : १०५ ते ११० दिवसवैशिष्ट्येमराठवाडा विभागासाठी प्रसारितमर रोग प्रतिकारक्षममध्यम आकाराचे दाणेअवर्षण प्रतिकारक्षमसरासरी उत्पादन (हेक्टरी) : जिरायती १४ ते १५ क्विंटल, बागायती २० ते २२ क्विंटल..परभणी चना-१६पक्वता कालावधी : ११० ते ११५ दिवसवैशिष्ट्येमराठवाडा विभागासाठी प्रसारितयांत्रिकीकरणासाठी सुलभटपोरे दाणेमर रोगास प्रतिकारक्षमसरासरी उत्पादन : हेक्टरी २७ ते २८ क्विंटल.- डॉ. सुरेश दोडके, (प्रमुख शास्त्रज्ञ) ९६०४२६११०१,- डॉ. अरविंद तोत्रे,(वरिष्ठ संशोधन सहयोगी) ९४२०९५४८४४(कडधान्य सुधार प्रकल्प, महात्मा फुले कृषी विद्यापीठ, राहुरी, जि. नगर).ॲग्रोवनचे सदस्य व्हाशॉपिंगसाठी 'सकाळ प्राईम डील्स'च्या भन्नाट ऑफर्स पाहण्यासाठी क्लिक करा.Read the Latest Agriculture News in Marathi & Watch Agriculture videos on Agrowon. Get the Latest Farming Updates on Market Intelligence, Market updates, Bazar Bhav, Animal Care, Weather Updates and Farmer Success Stories in Marathi.ताज्या कृषी घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम , टेलिग्रामवर आणि व्हॉट्सॲप आम्हाला फॉलो करा. तसेच, ॲग्रोवनच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.
