आदिवासी बहुल नंदुरबार जिल्ह्यातील नवापूर तालुक्‍यातील दहा गावांमध्ये ५० शेतकरी गटांच्या माध्यमातून कांदा व लसूण बीजोत्पादन उपक्रम येथील कृषी विज्ञान केंद्राच्या साथीने राबवला जात आहे. राष्ट्रीय कांदा व लसूण संशोधन संचालनालयाकडून हे बियाणे हमी भावाने खरेदी केले जाते. या उपक्रमातून शेतकऱ्यांना दरवर्षी खात्रीचा उत्पन्नस्त्रोत मिळून अर्थकारण उंचावण्यास मदत झाली आहे.   नंदूरबार जिल्हा सातपुडा पर्वताच्या डोंगरदऱ्या, तापी नदीकाठचा सपाट भूप्रदेश. नंदूरबार व शहादा तालुक्‍याचा पूर्व भाग अवर्षण प्रवण. नवापूरच्या पश्‍चिम भागात पाऊसमान बरे असल्याने भातशेती मुख्य असते. रब्बीत थोडा भाजीपाला, हरभरा, मका, भुईमूग आदी पिके. बहुसंख्य शेतकरी अल्पभूधारक व आदिवासी. पाण्याचे स्त्रोत बरे. मात्र त्यांचा कार्यक्षम उपयोग करून नवी पिके, नवे तंत्रज्ञान याबाबत पूर्वी ते फारसे सकारात्मक नव्हते. बीजोत्पादन पार्श्वभूमी नवापूर तालुका - हवामान अत्यंत पोषक. रासायनिक कीडनाशकांचा वापर जवळपास नाही. मधमाशांची संख्या मोठी. त्यामुळे एका तपाहून आधीच्या काळात या भागात कांदा बीजोत्पादन उपक्रम राबवण्यास सुरूवात झाली. सध्याचा उपक्रम दृष्टिक्षेपात १) संस्थात्मक जबाबदाऱ्या

२) शेतकऱ्यांचा समावेश

३) पीक जाती

४) तंत्रज्ञान- मुख्य बाबी

५ ) क्षेत्र, उत्पादन कांदा बीजोत्पादन 

६) दर व उत्पन्न

योजनेंतर्गत फायदे

शेती नव्हे, प्रयोगशाळाच बीजोत्पादनासाठी काही सदस्य आपली जमीन पाच वर्षे भाडेतत्त्वावर गटाला देतात. यासाठी पाचहजारांपासून ते दहा हजार रुपये प्रति वर्ष असे दर. ही शेती गावातील अन्य शेतकऱ्यांसाठी प्रयोगशाळाच किंवा प्रात्यक्षिके क्षेत्रच असते. दर महिन्याच्या पीक पाहणी कार्यक्रमाला परिसरातील शेतकऱ्यांना बोलावले जाते. त्यातूनच भागात कांदा उत्पादकांची संख्या वाढली. विसरवाडी व खांडबारा भागात आजमितीस सुमारे २५० हेक्‍टरवर कांदा उत्पादन. उल्लेखनीय बाबी

प्रतिक्रिया नवापूर व परिसरातील शेतकऱ्यांनी एकरी चार क्विंटल कांदा बीजोत्पादन घेण्यापर्यंत यश मिळविले आहे. या उपक्रमातून त्यांचे जीवनमान उंचावण्याचा प्रयत्न सुरू आहे. - डॉ. ए. जी. गुप्ता, प्रमुख शास्त्रज्ञ, कांदा व लसूण संशोधन संचालनालय   गटशेतीची संकल्पना राबविणे शेतकऱ्यांच्या चांगल्या प्रतिसादामुळे शक्‍य झाले. हा उपक्रम यशस्वी होत गेल्याने पाच वर्षांत ५० शेतकरी गट स्थापन होऊ शकले. नवापूर तालुक्‍यात कांदा बीजोत्पादनासाठी मधमाशांची संख्या व बीजोत्पादन प्लॉटच्या विलगीकरणाची संधी चांगली आहे. आर. एम. पाटील, विषय विशेषज्ञ, केव्हीके, नंदुरबार ९८५०७६८८७६ नव तंत्रज्ञानाच्या मदतीने कांदा बीजोत्पादन प्रभावीपणे राबवित आहोत. यातून आर्थिक स्त्रोत व रोजगार उपलब्ध झाला आहे. - अर्चना वळवी, प्रमुख, सरस्वती महिला शेतकरी गट, पालीपाडा एकरी १२ टन कांद्याचे दर्जेदार उत्पादन घेतो. गटशेतीमुळे शेतकरी एकमेकांच्या संपर्कात असतात. त्यातून प्रश्‍न लवकर सुटतात. - संदीप कोकणी, प्रमुख, साई शेतकरी मंडळ, श्रावणी