मोलाब्द हे सूक्ष्म अन्नद्रव्य कडधान्य पिकामध्ये नत्र स्थिरीकरणासाठी आणि इतर पिकात जमिनीतील नायट्रेट वापरासाठी महत्त्वाची भूमिका बजावते. मोलाब्द घन किंवा द्रवरूप रायझोबीयम किंवा पी.एस.बी. या जैविक खतासोबत दिल्यास अतिरिक्त वाढीव परिणाम दिसून येतो. मोलाब्द हे सूक्ष्म अन्नद्रव्य कडधान्य पिकामध्ये नत्र स्थिरीकरणासाठी आणि इतर पिकात जमिनीतील नायट्रेट वापरासाठी महत्त्वाची भूमिका बजावते. मोलाब्द घन किंवा द्रवरूप रायझोबीयम किंवा पी.एस.बी. या जैविक खतासोबत दिल्यास अतिरिक्त वाढीव परिणाम दिसून येतो.  राज्यासाठी निश्‍चित संशोधन शिफारशी प्राप्त होईपर्यंत विविध ठिकाणच्या संशोधनाच्या आधारेच खालीलप्रमाणे इतर ठिकाणी झालेल्या शिफारशींचा वापर तज्ज्ञांच्या सल्यानुसार शेतकऱ्यांनी प्रयोग स्वरूपात उपाययोजना म्हणून करावयास हरकत नाही. 

पीक पोषणाबाबत अन्नद्रव्यांच्या बीजप्रक्रियेचा पर्याय

बीज प्रक्रियेद्वारे केलेल्या प्रयोगाच्या शिफारशी 

जमिनीद्वारे व बीज प्रक्रियेद्वारे सूक्ष्म अन्नद्रव्यांच्या वापराची तुलना

बीज प्रक्रियेचे प्रकार  द्रावण तयार करून वापरणे  यामध्ये सूक्ष्म अन्नद्रव्याचे ठरावीक तीव्रतेचे द्रावण तयार करून ठरावीक काळासाठी बियाणे भिजवून ठेवले जाते. त्यानंतर सावलीत सुकवून पेरणी केली जाते. सूक्ष्म अन्नद्रव्ये द्रावणाचा बीज प्रक्रियेद्वारे केलेल्या वापरावरील काही निष्कर्ष 

घनरूप सूक्ष्म अन्नद्रव्याची प्रक्रिया या बीजप्रक्रियेत घनरूप सूक्ष्म अन्नद्रव्ये रसायन जैविक खतांसोबत किंवा बुरशीनाशकांसोबत किंवा स्वतंत्ररीत्या बियाणयांसोबत वापरले जाते. यापैकी घनरूप रसायनांची प्रक्रिया ही सहज व सोपी पद्धत आहे.

घनरूप रसायनांच्या बीजप्रक्रियेबाबतचा आढावा 

संपर्क- डॉ. हरिहर कौसडीकर, ७५८८०८२०४९ (संचालक (संशोधन), महाराष्ट्र कृषी शिक्षण व संशोधन परिषद, पुणे)