Lifecycle of white grub  
कृषी सल्ला

सामुदायिकरीत्या करा हुमणी किडीचे एकात्मिक व्यवस्थापन

सध्या मोसमी पावसाला सुरुवात होत असून, या काळात परिसरातील लिंब, बाभूळ किंवा बोर झाडावर मिलनासाठी प्रौढ भुंगेरे एकत्र येतात. ते सामुदायिकरीत्या गोळा करून नष्ट करणे, हा तुलनेने सोपा व सर्वांत कार्यक्षम उपाय ठरतो.

भरत दवंगे,  

हुमणीचा प्रौढ वगळता बहुतांश जीवनकाळ हा मातीमध्ये जात असल्याने प्रादुर्भाव लक्षात येणे आणि नियंत्रण करण्यामध्ये अडचणी येतात. सध्या मोसमी पावसाला सुरुवात होत असून, या काळात परिसरातील लिंब, बाभूळ किंवा बोर झाडावर मिलनासाठी प्रौढ भुंगेरे एकत्र येतात. ते सामुदायिकरीत्या गोळा करून नष्ट करणे, हा तुलनेने सोपा व सर्वांत कार्यक्षम उपाय ठरतो. हुमणी ही अतिशय हानिकारक आणि सर्वत्र पसरलेली कीड आहे. या किडीची अळी ऊस, बाजरी, भुईमूग, ज्वारी यासह विविध फळे आणि भाजीपाला पिकांचे मोठे नुकसान करते. हुमणी अळी पिकाची मुळे कुरतडून खात असल्यामुळे उसाची बेटे वाळून जातात. बहुतांश पिकांमध्ये पाने पिवळी होऊन कालांतराने वाळतात. नंतर रोप किंवा झाड वाळून जाते. जीवनक्रम

  • चार अवस्था - अंडी, अळी, कोष आणि प्रौढ भुंगेरे. 
  • यातील अळी आणि प्रौढ भुंगेरे या दोन अवस्था पिकांच्या दृष्टीने हानिकारक असतात. 
  • या किडीचे भुंगेरे तपकिरी रंगाचे असून जमिनीमध्ये सुप्तावस्थेत असतात. साधारणपणे मे अखेरीस मोसमी पावसाला सुरुवात झाल्याबरोबर हे भुंगेरे जमिनीतून  बाहेर पडायला सुरुवात होते. जून- जुलै महिन्यांत सर्वांत जास्त भुंगेरे बाहेर पडतात. भुंगेऱ्याचा जीवनकाळ २० ते ३० दिवसांचा असतो. 
  • रात्री लिंब, बाभूळ किंवा बोर अशा झाडांवर भुंगेरे गोळा होतात. या काळात नर-मादीचे मिलन होते. 
  • एक मादी जमिनीत ओलाव्याला ५ ते १५  सेंमी खोलीवर सुमारे ५० अंडी देते. (अंडी अवस्था -१७ ते ३५ दिवस.) 
  • अंड्यातून अळी बाहेर पडते. या अळीचा रंग गढूळ पांढरा असतो. अळी अवस्था ५ ते ८ महिन्यांपर्यंत असू शकते. प्रामुख्याने ऑगस्ट-सप्टेंबर महिन्यांत शेतात अळ्या दिसायला लागतात. जानेवारीपर्यंत त्यांची अळी अवस्था पूर्ण होते. पूर्ण वाढलेली अळी ३० ते ४० मि.मी. लांब असते.
  • पूर्ण वाढलेली हुमणी अळी खाणे थांबवते. जमिनीतच ओलाव्याची जागा बघून कोषामध्ये  (म्हणजेच सुप्तावस्थेत) जाते. स्वत:भोवती मातीपासून कोष बनवते. (कोष कालावधी ः २५ ते ४० दिवस) 
  • काही जातींमध्ये कोषातून भुंगेरे बाहेर पडून तसेच जमिनीत पडून राहतात. मोसमी पावसाच्या आगमनाबरोबर भुंगेरे जमिनीच्या  बाहेर पडतात. पुन्हा नवीन जीवनसाखळीला सुरुवात होते. वर्षभरात या किडींची फक्त एकच पिढी तयार होते.
  • नुकसानीचा प्रकार या किडीची अळी उसाबरोबरच भुईमूग, बाजरी, ज्वारी तसेच फळे आणि भाजीपाला पिकांना खूप उपद्रव पोहोचविते. अळीचा कालावधी ५ ते ८ महिन्यांचा असतो. अळी पिकांची मुळे कुरतडून किंवा खाऊन टाकते. परिणामी, रोपांना अन्न आणि पाणी मिळत नाही. पाने पिवळी पडून कालांतराने संपूर्ण झाड किंवा बेट वाळून जाते. जास्त प्रादुर्भाव झालेल्या उसाचे बेट उपटले असता सहजपणे उपटून येते. पिकाचे मोठे नुकसान होते. अळीप्रमाणेच प्रौढ भुंगेरेही पिकाला हानिकारक ठरतात. ते पिकाची पाने अर्धचंद्राकृती कुरतडतात.  एकात्मिक पद्धतीने व्यवस्थापन            जमिनीच्या आतमध्ये बहुतांश वास्तव्य आणि गुंतागुंती जीवनसाखळी यामुळे या किडीचे नियंत्रण करणे अवघड जाते. त्यामुळे कोणत्याही एका पद्धतीवर अवलंबून राहण्यापेक्षा एकात्मिक कीड व्यवस्थापन तंत्राचा वापर करावा. 

  • मेअखेर ते जून महिन्यांत पहिला पाऊस पडताच हुमणीचे भुंगेरे जमिनीतून बाहेर येतात. ते बाभूळ, कडुलिंब किंवा बोर झाडांवर पाने खाण्यासाठी आणि मिलनासाठी समूहाने जमा होतात. संध्याकाळच्या वेळी या झाडावरील भुंगेरे काठीच्या साह्याने किंवा फांद्या हलवून खाली पाडावेत. ते गोळा करून रॉकेल मिश्रित पाण्यात टाकून त्यांचा नाश करावा.  
  • हुमणीचे भुंगेरे गोळा करणे कोणत्याही कारणाने शक्य नसल्यास बांधावरील किंवा परिसरातील अशा झाडांवर इमामेक्टीन बेन्झोएट अर्धा ग्रॅम प्रति लिटर पाणी या प्रमाणात फवारावे.
  • प्रकाश सापळा  भारतीय ऊस संशोधन संस्थेद्वारे शिफारस केलेल्या प्रकाश सापळ्याचा ( काॅम्बो लाईट ट्रॅप) वापर सायंकाळच्या वेळी  ७ ते १० या वेळेत करावा. या सापळ्याद्वारे हुमणीचे भुंगेरे एकत्रित गोळा करून नष्ट करावेत. एक हेक्टर क्षेत्रासाठी एक सापळा पुरेसा होतो. घरगुती पद्धतीने तयार केलेल्या प्रकाश सापळ्याचा वापरही शेतकरी करू शकतात. जैविक कीडनियंत्रण पद्धती मेटारायझिम अँनीसोप्ली ही जैविक बुरशी २ लिटर प्रति एकरी या प्रमाणात शेणखत किंवा अन्य सेंद्रिय खतांमध्ये मिसळून जमिनीत टाकावी. पिकाला हलके पाणी द्यावे. मेटारायझियम ॲनीसोप्ली ही जैविक बुरशी द्रावण एकरी २ लिटर या प्रमाणात ठिबकद्वारेही सोडता येते. ही बुरशी हुमणी अळ्यांना रोगग्रस्त करते. त्यात ६ ते ८ दिवसांत मरून पडतात. रासायनिक नियंत्रण पद्धती जून-जुलै महिन्यांत जमिनीमध्ये फिप्रोनिल (०.३ टक्के दाणेदार) १० किलो प्रति एकरी टाकावे आणि पिकाला पाणी द्यावे.  हुमणीचा प्रादुर्भाव जास्त वाढल्यास ,  इमिडाक्लोप्रिड (४० टक्के) अधिक फिप्रोनिल (४० टक्के) (संयुक्त कीटकनाशक) १५० ग्रॅम प्रति एकरी द्यावे. किंवा क्लोरपायरीफाॅस (२० टक्के) २ लिटर प्रति ३०० लिटर पाण्यात मिसळून प्रति एकरी ड्रीपमधून अगर ड्रेचिंगद्वारे शेतजमिनीत पिकाच्या मुळाजवळ सर्व बाजूंनी पडेल अशा पद्धतीने सोडावे. - भरत दवंगे,  ९९२३६५४५४५  (प्रमुख-पीक संरक्षण विभाग, कृषी विज्ञान केंद्र, बाभळेश्‍वर जि. नगर)

    ॲग्रोवनचे सदस्य व्हा

    Read the Latest Agriculture News in Marathi & Watch Agriculture videos on Agrowon. Get the Latest Farming Updates on Market Intelligence, Market updates, Bazar Bhav, Animal Care, Weather Updates and Farmer Success Stories in Marathi.

    ताज्या कृषी घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम टेलिग्रामवर आणि व्हॉट्सॲप आम्हाला फॉलो करा. तसेच, ॲग्रोवनच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.

    Pomegranate Export : राज्यातून डाळिंब निर्यातीसाठी २१ हजार शेतकऱ्यांची नोंदणी

    MahaDBT Portal : ‘महाडीबीटी’वरील अर्जांची नऊ महिन्यांपासून सोडतच नाही

    Banana Rate : केळीची कमी दराने खरेदी सुरूच कारवाईसत्र राबविण्याची मागणी

    Onion Purchase Investigation : कांदा खरेदीची केंद्राकडून चौकशी सुरू

    Raisins Deal : पेमेंट द्या; अन्यथा सौद्यात सहभाग नाही

    SCROLL FOR NEXT