महाराष्ट्र राज्यात अलीकडील काळात सोयाबीन क्षेत्रात वाढ झाली आहे. योग्य लागवड तंत्राचा वापर, कृषी विद्यापीठांच्या शिफारशी यांचा अवलंब केल्यास या पिकाचे हेक्टरी उत्पादन वाढवण्यास चांगला वाव आहे. त्यादृष्टीने एकात्मिक व्यवस्थापन तंत्रज्ञानाचा वापर शेतकऱ्यांनी करावा.

सोयाबीन लागवड मध्यम ते भारी, पाण्याचा चांगला निचरा होणाऱ्या जमिनीत करावी.अत्यंत हलक्या जमिनीत उत्पादन कमी येते. पूर्व मशागत - उन्हाळ्यात एक नांगरणी आणि वखराच्या २ ते ३ पाळ्या देऊन जमीन सम पातळीत करावी. शेवटच्या वखराच्या पाळीपूर्वी २० गाड्या शेणखत जमिनीवर पसरून द्यावे.

वाणांची निवड सोयाबीनचे अनेक सुधारित व अधिक उत्पादन देणारे वाणे उपलब्ध आहेत. यात एमयूएस ४७ (परभणी सोना), एमएयूएस ६१ (प्रतिकार), एमएयूएस ६१-२ (प्रतिष्ठा), एमएयूएस ७१ (समृद्धी), एमएयूएस ८१ (शक्ती), एमएयूएस १५८, एमएयूएस १६२, जेएस ३३५ ( जवाहर), जेएस ९३-०५, जेएस ९५-६०, एनआरसी ३७ (अहिल्या), डीएस २२८ (फुले कल्याणी), एमएसीएस ४५०, एमएसीएस ११८८, केडीएस ३४४ (फुले अग्रणी) हे वाण महाराष्ट्रासाठी शिफारस केले आहेत.

पेरणीची वेळ पेरणी १५ जून ते १५ जुलै दरम्यान करावी. साधारणपणे ७५ ते १०० मिमी. पाऊस झाल्यावरच पेरणी करावी.

बीजप्रक्रिया

लागवडीचे अंतर दोन ओळीतील अंतर ४५ सेंमी. आणि दोन रोपांतील अंतर ५ सेंमी. ठेवून पाभर किंवा ट्रॅक्टरचलित यंत्राद्वारे पेरणी २.५ ते ३.५ सेंमी. खोलीपर्यंत करावी. जास्त खोलवर पेरणी केल्यास उगवणीवर परिणाम होतो.

बियाणे प्रमाण ६५ किलो बियाणे प्रति हेक्टर वापरून झाडाची संख्या ४.४ ते ४.५ लाख प्रति हेक्टर ठेवावी. बियाण्याची उगवण क्षमता ७० टक्क्यांपेक्षा कमी असेल, तर त्यानुसार बियाण्याचे प्रमाण ५ ते १० किलो प्रति हेक्टर जास्तीचे वापरावे.

रासायनिक खते ३० किलो नत्र, ६० किलो स्फुरद व ३० किलो पालाश प्रति हेक्टर पेरणीच्या वेळेस दयावे. सिंगल सुपर फॉस्फेटद्वारे स्फुरद न दिल्यास गंधक २० किलो प्रति हेक्टरी दयावे. ज्या ठिकाणी खोडमाशी व चक्री भुंग्याचा प्रादुर्भाव जास्त होतो तेथे पेरते वेळेस रासायनिक खतांसोबत शिफारशीत दाणेदार कीटकनाशक वापरावे.

आंतरमशागत पेरणीनंतर २० ते २५ आणि ३० ते ४५ दिवसांचे पीक असताना दोन कोळपण्या करून शेत तणविरहित  ठेवावे.

आंतरपिके / दुबार पीक पद्धत

पाणी व्यवस्थापन सोयाबीन पिकाची फुलोऱ्याची व शेंगा भरण्याची अवस्था पाण्याच्या ताणास संवेदनशील आहेत. या कालावधीत १५ ते २० दिवसांचा पावसाचा खंड पडल्यास संरक्षित पाणी देणे आवश्‍यक आहे.

एकात्मिक कीडनियंत्रण कीडनियंत्रणाच्या मशागतीय पद्धती

यांत्रिक पद्धती

जैविक पद्धती

- बी. व्ही. भेदे,  ७५८८०८२०२८,

(वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठ, परभणी)