Indian Agriculture :

तूर

लागवडीसाठी मध्यम ते भारी (४५ ते ६० सेंमी), पाण्याचा चांगला निचरा होणारी जमीन निवडावी. चोपण पाणथळ जमिनीत पीक चांगले येत नाही. कसदार, भुसभुशीत, पोयट्याच्या जमिनीत तूर चांगली येते.जमिनीत स्फुरद,कॅल्शिअम,गंधक या अन्नद्रव्याची कमतरता नसावी. सेंद्रिय कर्बाची चांगली उपलब्धता असावी. प्रति हेक्टरी ५ टन शेणखत किंवा कंपोस्ट खत मिसळावे.

माती परिक्षणानुसार प्रति हेक्टरी २५ किलो नत्र, ५० किलो स्फुरद ही खतमात्रा द्यावी. किंवा १२५ किलो डीएपी पेरणीच्या वेळी द्यावे. पेरणीच्या वेळी प्रति हेक्टरी ३० किलो पालाश म्हणजेच ५० किलो म्युरेट ऑफ पोटॅश दिल्यास पिकामध्ये रोगप्रतिकारक्षमता वाढून उत्पादन वाढते.

पीक ५० टक्के फुलोऱ्यात असताना १९:१९:१९ या खताची (१ ते २ टक्के) फवारणी करावी. पाणी देण्याची सोय नसेल तर फुलोरा अवस्थेत २ टक्के युरिया (१० लिटर पाण्यात २०० ग्रॅम) किंवा दाणे भरण्याच्या अवस्थेत २ टक्के पोटॅशियम नायट्रेटची(१३:०:४५) एक फवारणी करावी.

सूर्यफूल

मध्यम ते भारी खोलीची,चांगला निचरा होणारी,आम्लयुक्त आणि पाणथळ जमिनीत लागवड करू नये. जमिनीत हेक्टरी १० ते १२ टन शेणखत,कंपोस्ट खत मिसळावे. बागायती पिकाला ६० किलो नत्र, ६० किलो स्फुरद, ६० किलो पालाश प्रति हेक्टरी द्यावे. अर्धे नत्र, संपूर्ण स्फुरद व पालाश पेरणीच्या वेळी द्यावे.

उर्वरित ३० किलो नत्र पेरणीनंतर २५ ते ३० दिवसांनी द्यावे. गंधकाची कमतरता असल्यास हेक्टरी २० किलो गंधक शेणखतात मिसळून द्यावे. कोरडवाहू क्षेत्रातील पिकासाठी ५० किलो नत्र, २५ किलो स्फुरद, २५ किलो पालाश प्रति हेक्टरी द्यावे.

तीळ

लागवडीसाठी मध्यम ते भारी, पाण्याचा उत्तम निचरा होणारी जमीन निवडावी. हेक्टरी ५ टन शेणखत, कंपोस्ट खत मिसळावे. पिकाला प्रति हेक्टरी २५ किलो नत्र पेरणीवेळी आणि पीक तीन आठवड्याचे झाल्यावर २५ किलो नत्र द्यावे. जमिनीत गंधकाची कमतरता असल्यास पेरणीच्या वेळी २० किलो गंधक प्रति हेक्टरी द्यावे.

बाजरी

हलकी ते मध्यम,चांगला निचरा होणारी जमीन निवडावी. हलक्या जमिनीत सरी वरंबा पद्धत फायदेशीर ठरते. प्रति हेक्टरी ५ टन शेणखत, कंपोस्ट खत मिसळावे. हलक्या जमिनीत ४० किलो नत्र, २० किलो स्फुरद, २०किलो पालाश प्रति हेक्टरी द्यावे.

मध्यम जमिनीमध्ये ५० किलो नत्र, २५ किलो स्फुरद, २५ किलो पालाश प्रति हेक्टरी द्यावे. अर्धे नत्र,संपूर्ण स्फुरद आणि पालाश पेरणीच्या वेळी, उर्वरित अर्धे नत्र (२५ किलो) पेरणीनंतर २५ ते ३० दिवसांनी द्यावे.

खरीप ज्वारी

मध्यम काळी,चांगला निचरा होणारी जमीन निवडावी. हेक्टरी ५ टन शेणखत किंवा कंपोस्ट खत मिसळावे. प्रति हेक्टरी १०० किलो नत्र, ५० किलो स्फुरद, ५० किलो पालाश खतमात्रा द्यावी. अर्धे नत्र, संपूर्ण स्फुरद आणि पालाश पेरणीच्या वेळी, उर्वरित अर्धे नत्र (५० किलो) पेरणीनंतर २५ ते ३० दिवसांनी द्यावे.

मूग, उडीद

मध्यम ते भारी, चांगला निचरा होणारी जमीन निवडावी. पाणी साचून राहणारी, क्षारपड,चोपण किंवा हलकी जमीन टाळावी. हेक्टरी ५ टन शेणखत, कंपोस्ट खत मिसळावे. माती परीक्षणानुसार प्रति हेक्टरी २० किलो नत्र, ४० किलो स्फुरद ही खतमात्रा द्यावी किंवा १०० किलो डीएपी पेरणीच्या वेळी किंवा ३० किलो युरिया आणि २५० किलो सिंगल सुपर फॉस्फेट प्रति हेक्टरी द्यावे. पेरणीच्या वेळी प्रति हेक्टरी ३० किलो पालाश (५० किलो म्युरेट ऑफ पोटॅश) दिल्यास पिकामध्ये रोगप्रतिकारक्षमता वाढून उत्पादन वाढते. १५ जुलैनंतर मूग व उडदाची पेरणी करू नये.

कुळीथ, मटकी

हलकी ते मध्यम, पाण्याचा उत्तम निचरा होणारी जमीन निवडावी. पाणथळ चोपण, क्षारयुक्त जमिनीत लागवड टाळावी. प्रति हेक्टरी ५ टन शेणखत, कंपोस्ट खत मिसळावे.

प्रति हेक्टरी १२.५ किलो नत्र, २५ किलो स्फुरद खतमात्रा द्यावी किंवा ७५ किलो डीएपी पेरणीच्या वेळी द्यावे.

चवळी

हलकी ते मध्यम, पाण्याचा उत्तम निचरा होणारी जमीन निवडावी. पाणथळ चोपण, क्षारयुक्त जमिनीत लागवड टाळावी. प्रति हेक्टरी ५ टन शेणखत, कंपोस्ट खत मिसळावे.

प्रति हेक्टरी २५ किलो नत्र, ५० किलो स्फुरद

खतमात्रा द्यावी किंवा १२५ किलो डीएपी पेरणीच्या वेळी द्यावे.

राजमा

हलकी ते मध्यम, पाण्याचा उत्तम निचरा होणारी जमीन निवडावी. पाणथळ चोपण,क्षारयुक्त जमिनीत लागवड टाळावी. प्रति हेक्टरी ५ टन शेणखत, कंपोस्ट खत मिसळावे.

पेरणी करताना प्रति हेक्टरी ३० किलो नत्र, ८० किलो

स्फुरद खतमात्रा द्यावी किंवा १७० किलो डीएपी पेरणीच्या वेळी द्यावे. पीक २० दिवसाचे झाल्यावर प्रति हेक्टरी नत्राचा दुसरा हप्ता ३० किलो (प्रति ७० किलो युरिया) द्यावा.

डॉ. आदिनाथ ताकटे, ९४०४०३२३८९,

(एकात्मिक शेती पद्धती संशोधन प्रकल्प, महात्मा फुले कृषी विद्यापीठ, राहुरी, जि. नगर)