विनयकुमार आवटे

Weather Based Insurance: मोसंबी पिकासाठी ही योजना अधिसूचित जिल्हा व अधिसूचित तालुक्यातील, अधिसूचित महसूल मंडळात राबविण्यात येते. योजना कार्यान्वित करणारी विमा कंपनी शासनाच्या महावेद प्रकल्पांतर्गत स्थापन केलेल्या हवामान केंद्रात नोंदवल्या हवामानाच्या तपशिलानुसार विमा योजनेत भाग घेतलेल्या शेतकऱ्यांना परस्पर नुकसान भरपाई देईल. मोसंबी पिकास नमूद केलेल्या विमा संरक्षण कालावधीत निवडक हवामान धोक्यामुळे होणाऱ्या संभाव्य पीक नुकसानीस (आर्थिक) विमा संरक्षण प्रदान होईल. तीन वर्षे पूर्ण झालेल्या उत्पादनक्षम बागेस विमा संरक्षण राहील.

हवामान धोका व कालावधीप्रमाणके (ट्रिगर) आणि नुकसान भरपाई रक्कम (प्रति/हेक्टरी) :

१) कमी पाऊस ः १ जुलै ते ३१ जुलै ः या कालावधीत एकूण ७५ मि.मी. पेक्षा कमी पाऊस झाल्यास नुकसान भरपाई ५०,००० रुपये देय होईल. या कालावधीमध्ये एकूण ७५ मि.मी. ते १२५ मि.मी. पाऊस झाल्यास नुकसान भरपाई रक्कम १५,००० रुपये देय होईल. (कमाल नुकसान भरपाई रक्कम ५०,००० रुपये)
२) पावसाचा खंड ः १ ऑगस्ट ते ३१ ऑगस्ट ः या कालावधीमध्ये सलग १५ ते २१ दिवसांचा पावसात खंड पडून दिवसाचे जास्तीत जास्त तापमान कोणत्याही दिवशी ३३ अंश सेल्सिअस किंवा त्यापेक्षा जास्त राहिल्यास नुकसान भरपाई रक्कम २२,५०० रुपये देय राहील. सदर कालावधीत सलग २१ दिवसांपेक्षा जास्त पावसाचा खंड पडल्यास तसेच दिवसाचे जास्तीत जास्त तापमान सलग ३ दिवस ३३ अंश सेल्सिअस किंवा त्यापेक्षा जास्त राहिल्यास ५०,००० रुपये नुकसान भरपाई देय राहील.२.५ मि.मी. पेक्षा कमी पाऊस पडला तरी तो खंड समजण्यात येईल. (कमाल नुकसान भरपाई रक्कम ५०,००० रुपये)
३) एकूण विमा संरक्षित रक्कम प्रति हेक्टरी १,००,००० रुपये.

विमा संरक्षण रक्कम प्रति हेक्टरी : १,००,००० रुपये
भाग घेण्यासाठी अंतिम दिनांक : ३० जून २०२५
शेतकऱ्यासाठी विमा हप्ता : ५००० रुपये प्रति हेक्टरी
१) या योजनेत भाग घेण्यासाठी शेतकऱ्याचा ॲग्रीस्टॅक नोंदणी क्रमांक आवश्यक आहे.
२) या योजनेत सर्व शेतकरी भाग घेऊ शकतात. पीककर्ज घेणाऱ्या आणि बिगर कर्जदारांसाठी योजनेतील सहभाग ऐच्छिक राहणार आहे.
३) बिगर कर्जदार शेतकरी विहित मुदतीत बँकेने किंवा ऑनलाइन फळपीक विमा पोर्टल www.pmfby.gov.in वर विमा हप्ता जमा करून सहभाग घेऊ शकतात. त्यासाठी ॲग्रीस्टॅक नोंदणी क्रमांक, आधार कार्ड, जमीन धारणा ७ /१२ , ८(अ) उतारा आणि पीक लागवड स्वयंघोषणा पत्र, फळबागेचा जिओ टॅग केलेला फोटो, बँक पासबुकवरील खाते बाबत सविस्तर माहिती लागेल. कॉमन सर्व्हिस सेंटर मार्फत अर्ज ऑनलाइन भरता येतील.

१) विमा योजनेअंतर्गत हवामान धोक्याच्या ट्रिगर कार्यान्वित झाल्यास त्या महसूल मंडळातील त्या पिकासाठी भाग घेतलेल्या शेतकऱ्यास नुकसान भरपाई रक्कम संबंधित विमा कंपनीकडून देण्यात येणार आहे.
२) शेतकऱ्यांनी फळपीक लागवड केली नसताना किंवा उत्पादन
योग्य फळपीक नसताना, दुसऱ्याच्या जमिनीवर किंवा शासनाच्या जमिनीवर, अकृषक जमिनीवर विमा काढून विमा योजनेत सहभाग घेतल्यास त्यांचे विरुद्ध कडक कारवाई होऊ शकते. यासाठी ज्या शेतकऱ्यांकडे उत्पादन योग्य वयाची फळबाग आहे, त्यांनीच योजनेत सहभाग घ्यावा.
३) शेतकऱ्यांनी फक्त स्वतःच्या जमिनीवर विमा घ्यावा. शेतकऱ्यांना ई-पीक पाहणी बंधनकारक आहे. ई-पीक पाहणी आणि विमा घेतलेले पीक यात तफावत आढळल्यास विमा अर्ज केव्हाही रद्द होऊ शकतो.

४) एक शेतकरी त्याच्याकडे एकापेक्षा अधिक अधिसूचित फळपिके असल्यास तो या सर्व पिकांसाठी तो विमा योजनेत सहभाग घेऊ शकतो.
५) या योजनेत ‍प्रति शेतकरी सहभागासाठी कमीत कमी उत्पादनक्षम क्षेत्र २० गुंठे (०.२० हेक्टर) अशी मर्यादा राहील. तसेच जास्तीत जास्त क्षेत्र मर्यादा ही सर्व फळपिके व दोन्ही हंगाम मिळून प्रति शेतकरी ४ हेक्टर मर्यादेपर्यंत राहील.
६) मोसंबी फळपिकासाठी मृग अथवा आंबिया बहर हंगामात विमा संरक्षण देय आहे. मात्र एक शेतकरी त्याच्या सर्व पिकास यापैकी ज्या हंगामात तो पीक घेतो त्या एकाच हंगामात भाग घेऊ शकतो.

७) विमा योजनेमध्ये सहभागी होण्यासाठी आणि विमा नुकसान भरपाई मिळण्यासाठी शेतकऱ्याचे बँक खाते आधार आधारित पेमेंटसाठी लिंक असावे.
८) शेतकऱ्यांसाठी ऑनलाइन हप्ता भरण्यासाठी विमा पोर्टल www.pmfby.gov.in
शेतकऱ्यांनी उत्पादन योग्य फळपीक नसताना विमा योजनेत सहभाग घेतल्यास त्यांच्याविरुद्ध कडक कारवाई होऊ शकते. ज्या शेतकऱ्यांकडे उत्पादन योग्य वयाची फळबाग आहे, त्यांनी योजनेत सहभाग घ्यावा.
९)अधिक माहितीसाठी शेतकऱ्यांनी आपल्या संबंधित विमा कंपनी, तालुका कृषी अधिकारी कार्यालयासाठी संपर्क साधावा.

- विनयकुमार आवटे, ९४०४९६३८७०
(कृषी संचालक (नियोजन व प्रक्रिया), कृषी आयुक्तालय, पुणे)