वर्धा जिल्ह्यात केळी पिकाला पुन्हा गतवैभव प्राप्त करून देण्याचा प्रयत्न पवनार (जि. वर्धा) येथील कुंदन वाघमारे यांनी केला आहे. शासकीय नोकरी सोडून २३ एकरांत आधुनिक तंत्रज्ञान व जागतिक दर्जाच्या तज्ज्ञांच्या मार्गदर्शनातून उतिसंवर्धित केळीची शेती ते करताहेत. प्रतिघड चांगली उत्पादकता मिळवण्याबरोबर केळीची गुणवत्ताही अत्यंत चांगली जोपासली आहे. विदर्भात फेब्रुवारी हंगामात व २३ एकरांत केळीचा प्रयोग करणारे वाघमारे बहुधा एकमेव शेतकरी असावेत. कधीकाळचे केळीचे हब वर्धा जिल्ह्यातील सेलू तालुका कधी काळी केळीचे हब म्हणून नावारूपास होता. पवनार तालुक्‍यात सुमारे ३० वर्षांपूर्वी केळीची लागवड व्हायची असे येथील कुंदन वाघमारे सांगतात. दररोज सरासरी ३५ ते ४० ट्रक येथून ‘लोड’ व्हायचे, अशी माहिती ३५ वर्षांपासून केळी व्यापारात असलेल्या सेलू येथील सुदेश सांगोळकर यांनी दिली. नंतरच्या काळात पाणी, वीज उपलब्धतेच्या अभावी केळीखालील क्षेत्र झपाट्याने कमी झाले. कुंदन यांचा केळी प्रयोग पवनार येथील कुंदन वाघमारे यांनी शेतीच्या ओढीने साडेचार वर्षांपूर्वी ग्रामसेवक पदावरून ऐच्छिक सेवानिवृत्ती घेतली. वडिलोपार्जित १३ एकर शेती विकून पवनार शिवारात २७ एकर शेती खरेदी केली. आधुनिक तंत्रज्ञानाच्या बळावर कापसाची एकरी २० ते २५ क्‍विंटल उत्पादकता मिळविण्याचा विचार होता. त्यासाठी पहिल्या टप्प्यात संपूर्ण २७ एकर शिवार ठिबकखाली आणले. काही दिवसांतच जागतिक दर्जाचे केळीतज्ज्ञ डॉ. के. बी. पाटील यांची शेताला भेट झाली. त्यांनी कपाशीऐवजी केळी घेण्याचा सल्ला दिला. अधिक चर्चा, अभ्यास, बाजारपेठ शोध यातून कुंदन यांनीही केळीचा प्रयोग करण्याचे निश्‍चित केले. केळी उत्पादन, दर दृष्टिक्षेपात

दुसरी लागवड

तिसरे उत्पादन पहिल्या लागवडीचा खोडवा - प्रति घड वजन - २४ किलो, दर - ९ रुपये. केळी व्यवस्थापनातील बाबी

रायपनिंग चेंबरची वाढली संख्या सेलू येथील एकाच व्यापाऱ्याला केळी विकण्यावर भर राहिला आहे. केळीची खरेदी करणाऱ्या सुदेश यांनी नऊ वर्षांपूर्वी सेलू येथे रायपनिंग चेंबर उभारले. त्या वेळी या भागात केळी लागवड जेमतेम होती. आजच्या घडीला अडीच लाख रोपांची मागणी जिल्ह्याची आहे. सुमारे १५० एकरांत लागवड होते. सोबतच रायपनिंग चेंबरच्या संख्येतही वाढ होत ती सातवर पोचली आहे. त्यावरून पुन्हा केळीकडे या भागातील शेतकरी वळू लागल्याचे सिद्ध होत आहे. कृषी सहायक प्रशांत भोयर यांचेही मार्गदर्शन केळी व्यवस्थापनात मिळते. कुंदन यांनी चार एकरांवर जळगाव येथील कंपनीच्या मार्गदर्शनातून ब्राझील येथील मोसंबीच्या जातीचाही प्रयोग अलीकडेच सुरू केला आहे. कुंदन वाघमारे - ९९२२७०४४८५