भाग -२
परभणी : परभणी जिल्ह्यात ज्या वेळी दुष्काळी स्थितीमध्ये शेती उत्पादनात घट येते त्या वेळी दूध उत्पादनात वाढ झाल्याचे आढळून आले आहे. जिल्ह्यात दूध खरेदीसाठी खासगी, सहकारी संघ नाहीत. त्यामुळे शासकीय यंत्रणेद्वारे दूध खरेदी केली जाते. इतर जिल्ह्यांत खासगी तसेच सहकारी संघाकडून शासकीय दरापेक्षा जास्त दर दिला जात असताना परभणी जिल्ह्यातील दूध उत्पादक शेतकरी मात्र शासनाला कमी दराने दूध पुरवठा करत होते. दर वाढल्यामुळे आता फायदा होत आहे. परंतु पाथरी येथे अद्ययावत शीतकरण यंत्रसामग्रीअभावी दुधाची नासाडी होत आहे.
येथे दुधाची गुणवत्ता तपासणी मॅन्युअली केली जाते. पाॅईटच्या फरकामुळे दर्जेदार दूध असूनही कमी भाव मिळत आहेत. यामुळे दूध उत्पादक शेतकरी तसेच पुरवठा संस्थांना सातत्याने तोटा सहन करावा लागत आहे.
पाथरी येथील शासकीय दूध शीतकरण केंद्रामध्ये २५०० लिटर साठवण क्षमतेचे बल्क कुलर आहे. त्यामध्ये अनेकदा बिघाड होते तेव्हा दुध उत्पादक संस्थांना थेट परभणी येथील दुग्धशाळेत दूध पोचते करावे लागते. त्यासाठी वाहतूक खर्चाचा भुर्दंड सहन करावा लागतो.
सध्या जिल्ह्याचे तापमान ४० अंशांवर आहे. दररोज सकाळ - संध्याकाळी मिळून एकूण १२ ते १४ हजार लिटरवर दूध संकलन होत आहे. अतिरिक्त ठरलेले दूध अनेकदा पुरवठा संस्थांना थेट परभणी येथील दुग्धशाळेत दूध पोचते करावे लागते. वाहतुकीसाठी वेळ लागत असल्यामुळे दूध खराब होते. चालू वर्षी नासलेले एक ते दीड लाख लिटर दूध फेकून द्यावे लागले.
पाथरी तालुक्यातील अनेक दूध उत्पादक संस्थांनी दुधातील फॅट, एसएनएफ तपासणीसाठी संगणीकृत तपासणी प्रणाली सुरू केली आहे. परंतु पाथरी येथील दूध शीतकरण केंद्रामध्ये मात्र अजूनही मॅन्युअली पध्दतीने दूध गुणवत्ता तपासणी केली जाते. अप्रमाणित तपासणी साधनांमुळे दर्जेदार दूध असूनही शेतक-यांना कमी दर दिला जातो. या ठिकाणी ताशी ५ हजार लिटर दूध थंड करण्यासाठी अद्यायावत शीतकरण यंत्रणा तसेच पाॅश्चरायझेशनची सुविधा उपलब्ध करुन दिल्यास दुधाची नासाडी थांबेल.