कृषीपूरक व्यवसायामध्ये परसबागेतील कुक्कुटपालन हा शेतकऱ्यांना सोयीस्कर आणि तुलनेने सोपा व्यवसाय ठरू शकतो. यामध्ये पारंपारिक पद्धतीने देशी कोंबड्या पाळल्या जातात. या कोंबड्याची अंडी (६० ते ७० नग प्रती वर्ष ) व मांस उत्पादन अत्यंत कमी असल्याने अपेक्षित उत्त्पन्न मिळत नाही त्यासाठी नवीन विकसित जातीचा परसबागेतील कुकुटपालनासाठी अवलंब केल्यास ग्रामीण भागातील अंडी व मांस उत्पादनात वाढ होते. कुटुंबाच्या पोषक आहाराच्या विशेषतः प्रथिनांची गरज घरगुती पातळीवर पूर्ण करणे शक्य होते. हा व्यवसाय भूमीहीन शेतमजूर महिलांसाठी चांगला रोजगार पुरवू शकतो.हा व्यवसाय चालू करण्याआधी आपल्याला नेमके कशाचे (अंडी किंवा मांस या पैकी) उत्पादन घ्यायचे आहे, याचा विचार करावा. त्यानुसार पक्ष्यांच्या जातीची निवड करणे गरजेचे आहे. परसबागेतील कोंबडी पालनासाठी उपयुक्त सुधारित जाती पुढील प्रमाणे आहेत. वनराज

गिरीराज

सुवर्णधरा

परसबागेतील व्यवस्थापन खाद्य व्यवस्थापन

घरच्या घरी खाद्य निर्मितीचा नमुना   

पाणी व्यवस्थापन

रोगप्रतिबंधक उपाय

प्रजनन व्यवस्थापन  एकदा कोंबड्या खरेदी केल्यानंतर बऱ्याच काळासाठी त्याच कोंबड्या व नर प्रजननासाठी वारंवार वापरण्यात येतात. कालांतराने त्यामध्ये प्रजनन संदर्भातील समस्या आढळून येते. त्याला अंत प्रजनन असे म्हणतात. या मुळे पिल्लांमध्ये मरतुकीचे प्रमाण वाढते, अंडी देखील खराब दर्जाची असतात. प्रजननासाठी वापरण्यात येणारा नर दरवर्षी बदलावा. यामुळे अंडी उत्पादन आणि प्रजननाची क्षमता चांगली राहते. मरतुकीचे प्रमाण कमी होते. संपर्क- देवानंद राउत, ७०२०५३२८२० (विषय तज्ज्ञ - पशुसंवर्धन व दुग्ध व्यवस्थापन, कृषी विज्ञान केंद्र, सांगवी (रेल्वे ), ता. दारव्हा, जि. यवतमाळ.)