भात पिकातील आंतरमशागतीसाठी कोनोविडर फायदेशीर
भात पिकाची आंतरमशागत चिखलातच करावी लागते. त्याला खूप वेळ व अधिक मजूर लागतात. मात्र पॅडीविडर व कोनोविडरचा वापर केल्यास कमी वेळेत व श्रमात आंतरमशागत करता येते. भाताची लागवड ज्या शेतकऱ्यांनी सघन पद्धतीने केली आहे, त्यांच्यासाठी पॅडीविडर व कोनोविडरचा वापर फायद्याचा ठरतो. या पद्धतीत भातरोपांची पुनर्लागवड करताना दोन ओळीतील अंतर २० सें.मी. किंवा २५ सें.मी. ठेवले जाते. डवरणीमुळे दोन ओळीतील तणे जमिनीत गाडली जातात. परिणामी जमिनीची सुपीकता वाढते. रासायनिक व सेंद्रिय खते चिखलात मिसळली जातात. त्यामुळे ती मुळापर्यंत पोचण्यास मदत होते. वाकून काम करण्याचे महिलांचे श्रम वाचतात. मात्र परंपरागत पद्धतीचे विडर वापरल्यामुळे तणांचा प्रसार जास्त होतो. त्यामुळे पॅडीविडर व कोनोविडरचा वापर करून तणनियंत्रण करावे.
कोनोविडर :
कोनोविडरला फिरणारे कोनाच्या आकाराचे दोन ड्रम असतात. त्यांची रुंदी गरजेनुसार कमी जास्त करता येते. यंत्राचे वजन ७.५ किलो असते, त्यामुळे वापरण्यास सोपे आहे. मात्र हे यंत्र काळ्या व गाळाच्या जमिनीत वापरण्यास योग्य नाही. मध्यम आणि लाल जमिनीत कमी पाणी असलेल्या परिस्थितीतसुद्धा याचा चांगला फायदा होतो. यंत्राला लोखंडी दाते बसविले असून त्यामुळे तण मुळासहीत काढले जाते. चिखलात गाडले गेल्याने त्याचे जैविक खतामध्ये रुपांतरण होते. यंत्र वापरण्यास सुरक्षित आहे. अधिक चांगले तणनियंत्रण साधण्यासाठी एका हंगामात कमीत कमी तीन वेळा तरी याचा वापर करावा. कोनोविडरमुळे लहानात लहान तणांचेही व्यवस्थापन करता येते.
कोनोविडर वापरताना ः
कोनोविडरचा वापर पेरणीनंतर व पुनर्लागवडीनंतर रोपे चांगली रुजल्यावर २० दिवसांनी करावा. जेणेकरून झाडाला धक्का लागून झाड खराब होत नाहीत. खराब व सुटलेले तण मजुरांच्या साहाय्याने काढून घ्यावे. पहिली डवरणी लवकरात लवकर करावी. त्यामुळे तण आणि पिक यांच्यात अन्न, पाणी, हवा, सूर्यप्रकाश व जागेसाठी होणारी स्पर्धा होत नाही. पहिल्या डवरणीनंतर १५ दिवसांनी दुसरी डवरणी करावी. त्यामुळे पिकामध्ये आवश्यक तेवढी हवा खेळती राहते. पिकाच्या मुळांना मुबलक प्रमाणात प्राणवायूचा पुरवठा होतो. कोनोविडरच्या वापरामुळे संपूर्ण तणांचे व्यवस्थापन होते.
पॅडीपॉवर विडर :
हे यंत्र पेट्रोल व २ टी ऑइलवर चालते. यंत्राचे एकूण वजन १७ किलो आहे. त्यामुळे पुरुष तसेच स्त्री मजूरही ते सहजरित्या चालवू शकतात. यंत्राचे आकारमान १४७० x ७३५ x ८३० मि.मी. एवढे आहे. हे विडर १.७५ अश्वशक्तीच्या इंजिनावर चालते. यंत्राला ८ पाती असून त्यांचा वेग ३०० आर.पी.एम. इतका असतो. यंत्र १५ सें.मी. रुंद जागेमधून डवरणी करू शकते. यंत्राच्या साहाय्याने १ मजूर एका दिवसात २ ते २.५ एकर क्षेत्राची डवरणी करू शकतो. साधारणत: दोन लिटर पेट्रोलमध्ये १ ते १.५ एकर क्षेत्रावर डवरणी होते. यंत्राला मध्यभागी प्लास्टिकचे फ्लोटर असल्यामुळे चालवण्यास जास्त श्रम पडत नाही. दोन ओळीतील तण काढणे सोपे होते, मात्र दोन झाडांमधील तण काढण्यासाठी मजूर लावावे लागतात.
संपर्क ः: डॉ. उषा डोंगरवार, ९४०३६१७११३.
(कृषी विज्ञान केंद्र, साकोली)