महाराष्ट्र राज्य हवामानाच्या समतिशोष्ण या प्रकारात मोडत असून, तीन ऋतूमध्ये आणि सामान्य: नऊ कृषी हवामान विभागात विभागलेले आहे. राज्याच्या विविध विभागामध्ये पर्जन्यमानाच्या बाबतीत मोठ्या प्रमाणात तफावत दिसून येते.
महाराष्ट्र हे भौगोलिक क्षेत्रानुसार देशात तिसऱ्या क्रमांकाचे राज्य असून, १६० अक्षांश उत्तर ते २२० अक्षांश उत्तर आणि ७२.८० रेखांश पूर्व दरम्यान वसलेले आहे. महाराष्ट्र राज्य कोकण किनारपट्टी, सह्याद्री रांगा (पश्चिम घाट) आणि दख्खनचे पठार या तीन विभागात विभागलेले आहे. महाराष्ट्र राज्य हवामानाच्या समतिशोष्ण या प्रकारात मोडत असून, तीन ऋतूमध्ये आणि सामान्य: नऊ कृषी हवामान विभागात विभागलेले आहे. राज्याच्या विविध विभागामध्ये पर्जन्यमानाच्या बाबतीत मोठ्या प्रमाणात तफावत दिसून येते. घाट आणि किनारपट्टी यांच्या अंतर्गत असलेल्या जिल्ह्यात वार्षिक पर्जन्यमान २००० मि.मी. असून महाराष्ट्र राज्याचा काही भाग पर्जन्यछायेच्या अंतर्गत येतो. तेथील पर्जन्यमान सरासरी ६०० ते ७०० मि.मी. पर्यंत असते. महाराष्ट्र राज्यात ५०० ते ३००० मि.मी. यादरम्यान पर्जन्यमान होत असून, वार्षिक पर्जन्यमानाची सरासरी ही १००० मि.मी. आहे. ६० ते ७० पर्जन्यदिवस आहेत. राज्यात भात, बाजरी, गहू, तूर, मूग, उडीद, हरभरा लागवड आहे. तेलवर्गीय पिकात सूर्यफूल, भुईमूग आणि सोयाबीन तर नगदी पिकात कापूस, ऊस, हळद आणि भाजीपाला पिके घेतली जातात. महाराष्ट्र राज्याचा सरासरी १०.९१ लाख हेक्टर क्षेत्र फळपिकांच्या लागवडीखाली आहे. एकूण लागवडीखालील क्षेत्रापैकी ६० टक्के क्षेत्र हे अन्नधान्य पिकाच्या लागवडीखाली आहे. महाराष्ट्राचे एकूण भौगोलिक क्षेत्र ३०७.५८ लाख हेक्टर आहे. एकूण पिकाखालील क्षेत्र हे २२५.५६ लाख हेक्टर आहे. यापैकी १४१.९४ लाख हेक्टर क्षेत्र हे कोरडवाहू आहे. शेतीचे लहान लहान तुकड्यात विभागणी होऊन अल्पभूधारक आणि सीमांत (लहान) शेतकऱ्यांचे प्रमाण ६८ टक्के आहे.
रूंद वरंबा - सरी पद्धतीने पेरणीचे नियोजन
- डॉ. कैलास डाखोरे, ९४०९५४८२०२ (अखिल भारतीय समन्वयीत कृषी हवामानशास्त्र संशोधन प्रकल्प, वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठ, परभणी.)
